‘Het Leids kwartiertje lijken de Leidse twintig minuten te zijn geworden’, zegt presentator Jort Kelder terwijl de Stadsgehoorzaal langzaam volstroomt met studenten. ‘Wie is dit jaar niet gaan skiën?’ vraagt hij aan de zaal. ‘Wie heeft dit jaar de zonvakantie overgeslagen? Alleen de cameraman.’

‘Wie is bang geen baan te kunnen krijgen na z’n studie?’ Bijna niemand steekt een hand op na deze vragen. ‘Ik ben ontzettend blij dat de hele pechgeneratie hier is’, lacht Kelder.

Als hij vervolgens vraagt of de studenten al weten welk hokje ze op 22 november aankruisen, gaat de helft van de handen omhoog.

‘Leiden in Debat’ is een initiatief van Leidse studentenverenigingen en de Plaatselijke Kamer van Verenigingen. Voor het oog van dertienhonderd studenten – het merendeel met een biertje in de hand – gaan Jan Paternotte (D66), Nicolien van Vroonhoven-Kok (NSC), Bente Becker (VVD), Ernst Boutkan (Volt), Senna Maatoug (GroenLinks-PvdA) en Alexander Hendriks (BBB) met elkaar in debat over diverse stellingen. Vervolgens mag het publiek vragen op hen afvuren.

Rumoer

‘Ik was vergeten dat de sociëteit naast de Stadsgehoorzaal zat’, zegt Nicolien van Vroonhoven-Kok als Kelder de debaters een voor een voorstelt. Minervanen in de zaal juichen luid. Elk (kandidaat-)Kamerlid heeft een band met Leiden: Maatoug woont er, Van Vroonhoven-Kok, Hendriks en Boutkan studeerden er, Becker zegt er te zijn bevallen en Paternotte woont vlakbij, in Leiderdorp.

VVD’er Becker hoopt op de eerste vrouwelijke premier in het Torentje na deze verkiezingen. ‘We moeten verder niet vergeten wat Mark Rutte allemaal voor dit land gedaan heeft.’ Het wordt rumoerig in de zaal en er klinken protesterende geluiden. ‘Er zijn dingen niet goed gegaan, maar we hebben de ideeën en zijn er klaar voor om onze plannen waar te kunnen maken.’

Niet alleen Becker kan op ongenoegen uit de zaal rekenen. Ook Maatoug krijgt alleen vragen als ‘Waarom loopt u altijd weg van de onderhandelingstafel?’ en ‘Gaat uw partij ons weer zo naaien tegen de tijd dat we een huis willen kopen?’

De eerste stelling verschijnt op het scherm: Nederland moet nieuwe kerncentrales bouwen. ‘Kernenergie afschrijven is onrealistisch’, reageert Hendriks. ‘We hebben het nodig als de wind niet waait en de zon niet schijnt.’

Maatoug: ‘Met investeringen en Europese samenwerkingen heb je die kernenergie niet nodig. Wind op zee en wind op land zorgen voor 50 procent van onze energie, maar de BBB wil daar niet in investeren. Wie is hier nou onrealistisch?’

Paternotte haakt in op het gesprek: ‘Beide partijen doen te weinig voor het klimaat. Timmermans zei in het RTL-debat dat hij de klimaatdoelen nu al wil weggeven. Wij hebben zes jaar samengewerkt met de VVD en dat doen wij ook niet voor onze lol.’ De zaal begint te klappen. ‘Maar als we iets geleerd hebben, is het dat je niet al voor je gaat onderhandelen je punten moet weggeven.’

Engels

Volgende stelling: Er moet een quotum komen op de toestroom van internationale studenten. Van Vroonhoven-Kok vindt dat alle vormen van migratie ingeperkt moeten worden. ‘We kunnen niet meer mensen huisvesten. Nu komt 47 procent van alle studenten uit het buitenland. Veel studies worden in het Engels gegeven, maar dat is niet altijd nodig.’

De zaal knikt instemmend en applaudisseert voor het pleidooi van de nummer twee van NSC. Alle partijen zijn het eens dat er iets aan de instroom van internationale studenten moet gebeuren, behalve Volt. Boutkan: ‘Het is te makkelijk om te zeggen dat de wooncrisis opgelost is als we geen internationale studenten meer aannemen. Denemarken heeft hetzelfde gedaan en heeft die beslissing vrijwel per direct teruggedraaid, omdat ze financieel in zwaar weer raakten. We hebben de internationale student nodig.’

‘Denk je nou echt dat de leskwaliteit erop vooruit gaat wanneer een Nederlandse docent onderwijs geeft in het Engels?’ vraagt Van Vroonhoven-Kok aan haar tegenstander. De Volt-vertegenwoordiger vindt dat elke student in staat moet zijn om college te kunnen volgen in het Engels.

‘Ze zijn een beetje tegen je, Ernst’, lacht de presentator, als het publiek hem weghoont. Paternotte ondersteunt NSC op veel vlakken, maar vindt dat Omtzigt met zijn plannen doorschiet. ‘De taal van de internationale wetenschap is nu eenmaal Engels.’

‘Ik vind het een teleurstellend debat’, zegt Maatoug met verheven stem. ‘We hebben een plat debat over internationale studenten, terwijl we het eigenlijk zouden moeten hebben over de onderwijskwaliteit die onder druk staat. Ik word daar echt boos van, sorry.’

Om kiezers te winnen, krijgen alle kandidaat-Kamerleden anderhalve minuut de tijd om de studenten toe te spreken, waarna zij vragen mogen stellen. Becker spreekt over het doorgeven van een gezond land voor de volgende generaties. ‘Iedereen kan zo’n speech geven’, klinkt een hese stem uit de zaal. ‘Hoe bent u anders dan de partijen achter u?’ Kelder vindt die vraag te algemeen, maar Becker beantwoordt 'm graag. ‘Ik denk dat het verschil zit in dat wij onze plannen daadwerkelijk laten doorberekenen. Wij kunnen aangeven waar de pijnpunten liggen en met concrete ideeën komen.’

Pechgeneratie

Een andere student wil weten wat de VVD gaat doen voor de pechgeneratie, nu vanwege administratieve problemen de rente niet op nul procent gehouden kan worden. ‘We gaan niet beloven dat de rente op nul blijft, maar we vinden wel dat de pechgeneratie een punt heeft. Je gaat nooit meer dan vier procent van je inkomen terugbetalen, je hebt 35 jaar om je schuld terug te betalen en we willen dat de lening minder zwaar gaat wegen bij het aanvragen van een hypotheek. We denken dat dit goed te verdragen is. In tijden van schaarste hebben we niet genoeg geld om het zomaar gratis weg te geven.’

Boutkan, zelf onderdeel van de zogenoemde pechgeneratie, schudt driftig met zijn hoofd. ‘Het beeld dat nu wordt geschetst van de voordelen van die lening klopt niet. Je gaat meer rente betalen, waardoor je je studieschuld nooit aflost. Zet de rente in ieder geval voor de pechgeneratie op nul. Dat kost 2,5 miljard. Het geld ligt er al. Dat kan gewoon in het systeem worden aangepast. Het is niet zo dat we een nieuwe raket naar de maan sturen.’

In zijn elevator-pitch benadrukt ook Hendriks, een van de jongste kandidaten voor de Tweede Kamer, dat hij onderdeel is van de pechgeneratie. Als hij opsomt hoe de BBB studenten wil helpen, onderbreekt Kelder hem: ‘Ik denk bij Caroline van der Plas niet meteen aan een studielening. Er is een onderzoek naar buiten gekomen waaruit blijkt dat de toegevoegde waarde van landbouw minder is dan we denken. Waar zijn we mee bezig?’

Hendriks: ‘Ook jij wil een bitterbal bij je borrel.’

Kelder: ‘Nu even geen populistisch antwoord.’

Een student in het publiek vraagt waarom de BBB niet voor de kleine boer opkomt, maar alleen voor grote agrobedrijven. ‘Dat is bullshit’, antwoordt hij. En voordat hij een grote slok bier neemt, zegt hij: ‘We zijn er voor alle Nederlanders.’

Na scherpe vragen en tegenstrijdige, nauwelijks beargumenteerde antwoorden over het gebrek aan klimaatdoelen (‘wij zien dat er geen draagvlak is voor doelstellingen op de lange termijn’) en de strenge migratiestop van 15.000 asielzoekers per jaar (‘want doelstellingen zijn nodig om ergens naartoe te werken’) concludeert Kelder: ‘Dus het boeit hem allemaal niet.’

De statafels staan inmiddels vol lege bierflesjes, en sommige studenten verlaten al ruim voor afloop de zaal. Als Kelder tot slot vraagt: ‘Wie is nu zekerder wat-ie gaat stemmen na deze avond?’ gaan er slechts enkele handen omhoog.

(Correctie: in een eerdere versie stond abusievelijk: ‘Jan Paternotte is een geboren Leidenaar.’ Hij is echter geboren in Den Bosch, maar woont in Leiderdorp. Dat is hierboven aangepast.)