‘Vanaf 1945 bevindt de wereld zich in wat we the Great Acceleration noemen’, zegt bijzonder hoogleraar Trans-Atlantische milieugeschiedenis Dario Fazzi. ‘De mens heeft zoveel impact op de aarde en de atmosfeer gekregen dat de planeet fundamenteel is veranderd.’
De bekende voorbeelden zijn het in de lucht pompen van broeikasgassen, het verzuren van onze oceanen en het overal aanwezige plastic. ‘Rond 1970 is die versnelling alleen maar toegenomen, en we zitten er nog steeds in.’
Wereldwijde gevolgen
De Verenigde Staten zijn de voornaamste veroorzaker, vertelt Fazzi, die op 8 september zijn oratie houdt in de Lokhorstkerk. ‘De belangrijkste reden is dat de economie van het land aangejaagd wordt door het militair-industrieel complex.’
De VS stoppen al decennia eindeloos veel miljarden in de wapenindustrie en dat heeft wereldwijde gevolgen voor de ecologie. ‘De militaire industrie heeft vrij spel in de VS, gesteund door politici, dat is in het systeem ingesleten. Het maakt niet veel uit of Trump of een ander in het Witte Huis zit: die verwevenheid gaat veel verder dan het presidentschap.’
De milieuschade tijdens de oorlogen in Afghanistan, Irak en eerder in Vietnam is enorm. ‘In Vietnam zetten de Amerikanen op grote schaal het ontbladeringsmiddel Agent Orange in.’ Deze herbicide vernielde niet alleen bomen en planten maar zorgde ook voor ziektes bij vele Vietnamezen en ook bij Amerikaanse soldaten.
De productie van wapens zorgt voor enorm veel verontreiniging. ‘De VS hebben zo’n achthonderd militaire bases in de wereld. Die braken broeikasgassen uit en beschadigen de lokale ecologie. Bedrijven in Amerika leggen pijpleidingen aan op grond van inheemse bewoners, zonder rekening te houden met hun rechten of schade aan het milieu. Jarenlang zijn er nucleaire wapens getest waarbij bewoners niet beschermd werden tegen de straling.’
‘De politiek en de maatschappij laten zich niet makkelijk veranderen’, geeft Fazzi toe.
Milieurechten erkennen
‘Maar er zijn alternatieve visies over hoe het wereldwijd anders kan: transparant zijn over ecologische problematiek; democratische participatie van zoveel mogelijk mensen in besluitvorming over klimaat en milieu en het erkennen en handhaven van milieurechten.’
Het zou al een stap zijn als er bij investeringen in defensie de implicaties voor het milieu worden meegewogen. ‘Je kunt wel het idee hebben: meer geld in de oorlogsmachine stoppen, zorgt voor meer veiligheid. Maar deze investeringen beschermen ons niet tegen de andere uitdagingen, zoals klimaatverandering. Dit is ons huis waar we gezamenlijk zorg voor dragen, dat idee moet ingesleten raken.’
Door de jaren heen zijn er ook de nodige successen geweest.
‘In 1992 werd in Rio het VN-klimaatverdrag gesloten en het is gelukt om met het verdrag van Montreal de ozonlaag te redden door wereldwijd grotendeels een einde te maken aan de uitstoot van cfk’s. We moeten verder denken dan geld verdienen en alles vanuit mondiaal oogpunt bekijken. Dat gaat generaties duren, maar het is onvermijdelijk als we echt stappen willen zetten. Ik blijf hoop houden, we moeten wel.’
Dario Fazzi, The US on the World: The Socio-Ecological Impacts of America’s Global Ascendance
Oratie, Lokhorstkerk, maandag 8 september, 16.00 u