Hoewel de pil het meest gebruikte anticonceptiemiddel is in Nederland, is er een dalende trend in het gebruik ervan. In 2014 slikte 38,1 procent van de vrouwen tussen de 16 en 49 jaar de pil. Tien jaar later was dat nog maar 26,5 procent. Vrouwen die zijn gestopt zeggen minder last te hebben van stemmingswisselingen, een verhoogd libido te hebben en gewicht te verliezen.

‘We weten dat 40 procent, dat zijn 750.000 vrouwen, niet tevreden is over hun anticonceptie’, vertelt Nanke Cui, die onderzoek doet naar een nieuwe anticonceptiepil. ‘De keuze lijkt heel groot. Maar als je geen hormonen wil slikken, heb je alleen maar de keuze uit een koperspiraal of een condoom.’

Daar wil ze graag verandering in brengen. ‘Als je luistert naar waarom vrouwen stoppen met de pil, zeggen ze bijna allemaal dat ze geen hormonen meer willen slikken. Een op de tien vrouwen krijgt last van hoofdpijn, depressieve stemmingswisselingen, gevoelige of pijnlijke borsten of acne.’

Beperkte keuze

Daarnaast zijn er ook veel vrouwen die de pil niet mogen gebruiken. ‘Dat geldt bijvoorbeeld voor vrouwen met een verhoogd risico op trombose of een verhoogd risico op erfelijke borstkanker. Hun keuze op de markt is erg beperkt.’

Cui gaat onderzoeken of het mogelijk is een hormoonvrije pil te maken met de werkzame stof mifepriston, die ook in de abortuspil zit. ‘Elke maand wordt progesteron, het zwangerschapshormoon, aangemaakt in de eierstokken. Dat maakt het baarmoederslijmvlies geschikt voor het innestelen van een bevruchte eicel. Mifepriston blokkeert de werking van dit hormoon, waardoor het baarmoederslijmvlies tijdelijk ongeschikt is voor innesteling.’

Veel mensen schrikken ervan dat de werkzame stof ook in de abortuspil zit. ‘Ze kunnen dat heftig vinden, maar de stof is wel de reden dat de pil werkt als anticonceptiemiddel. Met deze pil kan je alleen een zwangerschap voorkomen, niet afbreken. In de abortuspil zit een andere stof die mifepriston ondersteunt, waardoor de zwangerschap wordt afgebroken.’

In tegenstelling tot dagelijkse inname hoef je de hormoonvrije pil slechts één keer per week te slikken. Dat moet je wel elke week op dezelfde dag doen. ‘We verwachten dat je meteen weer zwanger kunt raken op het moment dat je de pil een week vergeet. Je hebt dus ook geen stopweek nodig, maar je kunt ‘m doorlopend gebruiken.’ Bij de gangbare pil worden sommige vrouwen direct zwanger na het stoppen, maar in sommige gevallen kan dat maanden tot een jaar duren.

1200 vrouwen door het hele land gaan de hormoonvrije pil testen. ‘Het is de eerste keer dat we op zo’n grote schaal vragen aan vrouwen welke bijwerkingen ze ervaren. Voor zover bekend zijn die er amper. De belangrijkste is dat vrouwen minder en korter menstrueren, vaak slechts een dag. Als dit goed werkt, is het ook echt de bedoeling dat de pil op de markt komt.’

Traag en kostbaar

De studie van Cui heeft tot veel enthousiaste reacties geleid. ‘We zijn echt overspoeld met aanmeldingen. Veertien centra in Nederland doen mee aan dit onderzoek, zodat we het zo beschikbaar mogelijk voor iedereen kunnen maken. De vrouwen moeten een jaar lang namelijk meerdere keren langskomen, dus dat is wel zo handig.’

Al sinds de jaren tachtig is bekend dat deze pil zwangerschappen kan voorkomen. Toch wordt mifepriston als anticonceptiemiddel nu pas op deze schaal onderzocht. ‘Er is weinig innovatie binnen dit veld en er zijn hoge drempels om onderzoek te doen. Het verloopt bijzonder traag, is kostbaar en risicovol. Je werkt namelijk wel met gezonde mensen, dat is anders dan wanneer je onderzoek doet met patiënten.

‘Daarbij is het patent op mifepriston al twintig jaar verlopen en nu valt er nog maar weinig aan te verdienen voor farmaceuten. Wij laten deze pil gewoon maken op het Bio Science Park in Leiden, dus buiten het lab daar komt er geen farmaceut aan te pas. Zo kunnen we het zo goedkoop mogelijk houden voor iedereen. Het geld voor dit onderzoek is ook niet bij elkaar verzameld via de farmaceutische industrie. We hebben een crowdfunding gehouden en zijn onder andere geholpen door genereuze rijke dames.’

Andere behoefte

Daar ziet Cui een verschil met onderzoek naar mannelijke klachten. ‘Er is bijvoorbeeld veel meer onderzoek naar en geld voor erectieproblemen bij mannen dan naar onregelmatige menstruatie of endometriose.’

Cui snapt dat de pil aan populariteit verliest. ‘Het feit dat in Nederland de spiraal een populair middel is, laat zien dat de behoefte ergens anders ligt. Je merkt wel duidelijk dat het een trend is om van de pil af te stappen, maar voor sommige mensen werkt deze pil juist supergoed. Het kan bijvoorbeeld helpen bij cyclusregulatie voor vrouwen die last hebben van een onregelmatige menstruatie. Voor sommige vrouwen zorgt het ervoor dat ze geen last meer hebben van acne. We zeggen niet dat de huidige pil weg moet, maar wel dat er eindelijk iets bij mag komen.’