‘In 2022 hebben de universiteiten een bestuursakkoord gesloten met Robbert Dijkgraaf, de toenmalige minister van hoger onderwijs’, vertelt Femke van Zijst, woordvoerder van universiteitskoepel Universiteiten van Nederland (UNL). ‘Onderdeel van dat akkoord was een structurele investering van 300 miljoen euro per jaar in starters- en stimuleringsbeurzen.’

De startersbeurzen werden ingevoerd om beginnende universitair docenten meer onderzoeksruimte te bieden. De stimuleringsbeurzen waren bedoeld voor universitair (hoofd)docenten en hoogleraren die al in dienst zijn.

‘In 2024 besloot toenmalig hoger onderwijsminister Eppo Bruins de startersbeurzen te schrappen’, legt Van Zijst uit. ‘Het gaat om een bezuiniging van 215 miljoen. De overgebleven 85 miljoen, bedoeld voor de stimuleringsbeurzen, krijgen een andere bestemming, namelijk werkdruk- en talentbeleid.’

Tussentijds verbreken

Dit jaar stemde zowel de Tweede als Eerste Kamer in met de bezuinigingen. De universiteiten besloten vervolgens naar de rechter te stappen. Eerst maakten Tilburg University en Radboud Universiteit Nijmegen bekend dat ze een procedure gingen starten. Leiden twijfelde destijds nog.

Deze zomer hebben alle veertien universiteiten besloten om officieel bezwaar te maken bij het ministerie van Onderwijs tegen de bezuinigingen, zegt Van Zijst. ‘Ze hebben inmiddels een zogeheten pro forma bezwaar ingediend. Dat is de eerste stap in de juridische procedure.’

De instellingen werken individueel aan een aanvullend bezwaarschrift, UNL begeleidt hen daarbij. ‘Daarin staan argumenten tegen het besluit en wordt vastgesteld wat de schade is. Uiteraard willen de universiteiten alsnog dat geld krijgen. Ze hebben hun personeelsbeleid en hun uitgaven ingericht op het akkoord. Sommige projecten zijn nu weer stopgezet, dat raakt juist jonge onderzoekers.’

Betrouwbare overheid

De gang naar de rechter draait ook om de betrouwbaarheid van de overheid én de vraag wat een afspraak met het ministerie waard is. ‘Als je een bestuursakkoord met een looptijd van jaren sluit, kan de overheid dat niet tussentijds verbreken. Dat is een gezamenlijke component, want wij hebben dat akkoord als koepel gesloten met de minister. Wat is zo’n akkoord waard als het met een pennenstreek weer weg is? Je moet met de overheid afspraken kunnen maken.’

De universiteiten moeten het aanvullende bezwaarschrift uiterlijk december naar het ministerie sturen. ‘Het is een langdurige procedure; er zijn allemaal stapjes die je moet zetten om bij de bestuursrechter te komen. Het is een proces van de lange adem maar veel experts op het gebied van bestuursrecht hebben aangegeven dat de afspraken in het akkoord juridisch bindend zijn.’

De Universiteit Leiden heeft advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek in de arm genomen voor de procedure, zo blijkt uit stukken die het college van bestuur onlangs deelde met de universiteitsraad.