Op 2 september 2019 organiseerde WOinActie bij de Pieterskerk de ‘Ware Opening’ van het academisch jaar, naar aanleiding van het advies van de commissie-Van Rijn om jaarlijks structureel 250 miljoen euro over te hevelen van alfa en gamma naar bèta. WOinActie uitte het voornemen om steeds hardere actie te ondernemen, uitmondend in een heuse staking. Hiervan kwam wegens corona niets terecht.

Om dezelfde reden krijgt de actiegroep geen toestemming om dit jaar opnieuw een Ware Opening te organiseren. In plaats daarvan gaat men op 31 augustus een stukje fietsen: de Tour of Academics, die op ludieke wijze het nomadische bestaan aankaart van academici met flexcontracten. Aldus begint wat voor WOinActie het ‘jaar van de waarheid’ moet worden.

Een pijnlijke waarheid: men zal, vermoed ik, niets bereiken.

Te soft

De zwakte van WOinActie is dat men zich te soft opstelt, vanuit de hoop – die redelijke (hoogopgeleide) mensen eigen is – dat de overheid uiteindelijk wel luistert. Een jaar geleden betoogde ik op deze plek waarom de definanciering van alfa en gamma ten faveure van bèta een ideologische keus is. Neoliberale hardliners zoals Rutte en VSNU-voorzitter Duisenberg voeren doelbewust afbraakbeleid; zij zijn hierom nooit met de rede te overtuigen.

De BV Nederland wil technisch werkvolk, geen freischwebende Intelligenz die in staat is om de (a)sociale verhoudingen in een kapitalistische samenleving te bekritiseren. De inrichting van de huidige universiteit als bedrijf, vol marktprikkels en flexcontracten, is de verwezenlijking van het neoliberale new public management.

Als je walgt van zo’n universiteit, moet je het probleem als ideologisch conflict benoemen en bestrijden. Dat doe je niet door een stukje te gaan fietsen.

In juni heeft WOinActie een position paper gepubliceerd. Men eist drie dingen; twee ervan betreffen de financiering. Er moet structureel 1,15 miljard bij en daarnaast dient de huidige outputfinanciering te worden vervangen door inputfinanciering. Met deze eisen gaan de actievoerders aankloppen bij dezelfde regering die de aanbevelingen van de Commissie-Van Rijn doorvoert en die recentelijk – tegen haar conservatieve hart in – veel noodsteun heeft verleend in coronatijd.

Onverschillige studenten

Diezelfde regering, die nooit rigoureus zal kiezen voor investeringen in de publieke sector (men zou immers de belastingdruk op de meest vermogende schouders moeten verzwaren, quelle idée!), laat momenteel onderzoeken hoe er miljarden op het onderwijs zijn te bezuinigen. Kortom: tenzij academici bereid zijn tot langdurige harde actie, blijven hun wensen gegarandeerd luchtfietserij.

De derde eis betreft het universitaire bestuur: WOinActie wil meer wettelijke ruimte voor medewerkers en studenten om mee te beslissen, dus minder macht voor ‘beroepsbestuurders’ die de universiteit managen. Remco Breuker schreef hierover in mei een goed stuk, waarin hij medewerkers én studenten opriep om te breken met door het management opgelegde reorganisaties, maar er zelf zorg voor te dragen.

Afgaand op de laatste jaren valt van studenten amper steun te verwachten: de meesten zijn zo hyperindividualistisch dat ze zich niets bij collectieve actie kunnen voorstellen, anderen zijn onverschillig of gewoon lui. Ze komen pas in actie als ze ervaren dat er iets van hen wordt afgenomen. ‘Gelukkig’ lijkt die ervaring – en dus potentieel protest – eraan te komen in Leiden, vanwege een dreigende reorganisatie.

Medio juli deed deze krant verslag van het beleidsvoornemen om op de faculteit Geesteswetenschappen honderden vakken minder te gaan aanbieden. Op in totaal ruim 2000 vakken zouden er zo’n 500 moeten worden ineengeschoven, omdat er overlap zou bestaan in vakken die verschillende opleidingen aanbieden. Dit plan wordt verkocht als kwestie van méér samenwerken tussen opleidingen en tevens minder werkdruk, maar eigenlijk gaat het om een botte bezuiniging, omdat de onderwijskosten bij geesteswetenschappen – vanwege relatief lage studentenaantallen – gemiddeld hoger zijn. De doorvoering van ‘Van Rijn’ speelt bij deze bezuiniging eveneens een rol.

Staken

Voor medewerkers en studenten zal met het schrappen van honderden vakken de vrijheid kelderen om specialismen te doceren dan wel te studeren. Overblijvende colleges zullen misschien door de bank genomen voller zitten en dus meer ‘kostenefficiënt’ zijn, maar wat zijn – voor de ziel van de universiteit (geen hbo) – de werkelijke kosten van zulk beleid? De band tussen onderzoek en onderwijs gaat teloor en de faculteit ontwikkelt zich richting een ‘non-plaats’ – een term die ik ooit nog op een college van filosoof Jan Sleutels mocht leren. Docenten en studenten worden gereduceerd tot anonieme zenders en ontvangers in ‘algemeenheidkunde’.

Deze ideologisch gefundeerde kaalslag hoeft niet bewaarheid te worden. Er is altijd de mogelijkheid tot verzet. Docenten die WOinActie een warm hart toedragen, zullen moed moeten tonen. Staak hard, durf het systeem en haar dienaren openlijk te haten. Dus wat wordt het komend jaar, WOinActie? Rijd je ludiek rondjes, of steek je de banden van het college van bestuur lek?

Melchior Vesters is neerlandicus, MA-student Literary Studies en docent Nederlands