‘Een vriend stuurde een foto van een kogelgat in de muur van zijn huis’, zegt de Oekraïense promovenda theoretische natuurkunde Yevheniia Cheipesh (27). ‘Zijn familie woont in het gebied in Kyiv dat nu de frontlinie is, al verandert dat natuurlijk steeds. Ze zijn heel bang. Mijn moeder en broer wonen in een buitenwijk van waar het wat rustiger is. Ze zijn niet in paniek. In het westen van het land, waar ik ook familie heb, is het nog min of meer oké.’

Cheipesh zucht. ‘Het is zwaar. Ik weet niet wat ik erover moet zeggen. Dat vrienden en familie in gevaar zijn, geeft me continu een gevoel van stress.’

In het Oortgebouw loopt ze de kamer in van haar Brits-Russische collega Vadim Cheianov (48). De twee fysici zijn in shock door de oorlog. ‘Het is verschrikkelijk wat er gebeurt’, zegt Cheianov. ‘Ik ben bevriend met veel Oekraïners en werk nauw met ze samen.’

Onze dictator

Hij vertrok in 1995 uit Rusland maar heeft nog sterke banden met zijn geboorteland. ‘Mijn vrouw is Russisch en mijn familie woont in Sint-Petersburg, de stad waar ik ben opgegroeid… en waar onze dictator Vladimir Poetin vandaan komt.’

De universitair hoofddocent natuurkunde is altijd kritisch op Poetin geweest. ‘In 2003 was het al duidelijk dat het helemaal niet de goede kant op ging met hem. Maar ik had toen niet durven voorspellen dat hij de grootste Europese oorlog sinds 1939 zou beginnen. Ik denk dat de meerderheid van de Russische bevolking daartegen is. Maar het probleem is dat veel Russen niet eens weten dat ze een oorlog in Oekraïne voeren.’

De informatieblokkade is een groot probleem. ‘De staatstelevisie is een propagandamachine. Onafhankelijke zenders als Dozhd zijn uit de lucht gehaald. Voor het populaire radiostation Ekho Moskvy is het verboden om ook maar iets directs over de oorlog te melden (en werd na het interview ook gesloten, red.). Alles wordt gecensureerd. Dit is een politiestaat, laat daar geen twijfel over bestaan. De Russen die wél weten wat er aan de hand is, zijn erg bang. Velen proberen het land te verlaten.’

Ook militairen en politieagenten wisten vaak niet wat Poetins plannen waren. ‘Een van mijn familieleden heeft een kennis die bij de politie werkt. Zijn eenheid zou op oefening gaan. Vlak voor vertrek zei zijn vrouw tegen hem dat er iets naars stond te gebeuren. Hij meldde zich ziek. De agenten bleken naar Oekraïne te zijn gestuurd om daar orde te handhaven.’

Cheipesh: ‘Ik probeer in contact te komen met Russen en hen te vertellen wat er aan de hand is. Het Russische volk kan ons helpen. Het is uiteraard gevaarlijk voor hen om te protesteren, maar sommigen doen dat wel.’

Rampzalig

Natuurlijk merken ze inmiddels ook de gevolgen van de sancties, aldus Cheianov. ‘De roebel dondert naar beneden. Mijn zwager werkt bij een buitenlands bedrijf in Sint-Petersburg. Alle niet-Russische medewerkers worden daar nu geëvacueerd.’

Op heel veel plekken in Oekraïne is acuut hulp nodig, vertelt Cheipesh. ‘In veel steden is de situatie rampzalig. Er is een te kort aan water, de straat op gaan naar winkels is te gevaarlijk. Vooral voor ouders met pasgeboren baby’s is dat heel precair. Ik heb contact met iemand in Volnovakha, een stad in de regio Donetsk, die al een tijdje niet meer online is verschenen. Ze had nog maar voor een paar dagen water.’

Ook van de vriend in Kyiv met het kogelgat in zijn muur heeft ze al even niets meer vernomen.

Ook in de steden Charkiv en Tsjernihiv ziet het er zeer slecht uit voor de bevolking. ‘Het is dan ook cruciaal dat er corridors komen zodat het Rode Kruis en andere organisaties hulp kunnen bieden.’

Cheipesh probeert zelf ook hulp te bieden. ‘Door daarmee bezig te zijn, voel je je ook iets minder slecht. We doen er alles aan om hulp te regelen. We verzamelen goederen en medicijnen en zorgen dat die op de juiste plek terechtkomen. Via de site https://helpukrainewin.org/ kan iedereen bijdragen.

Onderdak 

‘Via chatt-apps, die werken nu nog, proberen we in contact te komen met mensen en hun problemen op te lossen: bijvoorbeeld iemand met een auto vinden die elders in het land weer iemand kan oppikken. Ook helpen we mensen bij het vluchten en proberen we ze zo goed mogelijk op te vangen op verschillende plekken in Europa. Ik bied zelf onderdak aan een Oekraïner die in Moskou studeerde. Hij vertrok daar op de dag dat de oorlog begon.’

Onderdak bieden aan vluchtelingen is heel belangrijk, zegt Cheianov. ‘Nederlandse universiteiten kunnen hier een rol in spelen. Vraag geen collegegeld aan Oekraïense studenten en geef ze een kans om hierheen te komen en hun opleiding te vervolgen. Op dit moment kunnen we als instituut geen Oekraïense studenten aannemen omdat de universiteit het collegegeld niet wil schrappen. Dat is heel spijtig. Er is in Kyiv een heel goed instituut voor theoretische natuurkunde, probeer een deel van die studenten naar Leiden te halen. Universiteiten moeten echt meer werk maken van het opvangen van Oekraïense studenten.’

Militaire steun aan Oekraïne is nodig, vindt Cheipesh. ‘Het is cruciaal dat de wereld niet toelaat dat Poetin deze oorlog voert. Hier moet snel een einde aan komen. Het gaat niet alleen om mijn land. Het gaat om vrede in heel Europa.’

Clown

‘Het is moeilijk in te schatten hoe gevaarlijk Poetin is’, zegt Cheianov. ‘Maar zijn plan van een snelle invasie is mislukt. Het lijkt nu een langdurige strijd te worden. Dat is extreem duur en op termijn niet houdbaar als de geldkraan van het regime helemaal dichtgaat. Daarom moet Europa ook geen Russisch gas meer afnemen.’

Cheipesh: ‘Europa zal ook lijden als Rusland pijn wordt gedaan.’

Cheianov: ‘Het is de vraag hoever landen willen gaan om de druk te verhogen.’

Over de vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne zijn de twee natuurkundigen zeer sceptisch. ‘Tijdens die onderhandelingen werden veel Oekraïense burgers gebombardeerd’, zegt Cheipesh.

Cheianov: ‘Een gruwelijke manier om de druk op te voeren. Je moet ook kijken naar de Russische delegatie. Vladimir Medinsky, voormalig minister van Cultuur, heeft de leiding en dat is een complete idioot.’ Medinsky is zeer nationalistisch en ziet Europese landen als moreel inferieur, staten die ten prooi zijn gevallen aan multiculturalisme.

Hij behoort ook niet tot de directe vertrouwelingen van Poetin, vertelt Cheianov. ‘Je stuurt geen clown naar de onderhandelingstafel als je echt iets wil bereiken. Dus dat is een slecht teken, maar het is goed dat er tenminste wordt gesproken.’