Wetenschap
‘Zorg dat je een buffer opbouwt’, zegt Leids hoogleraar economische psychologie
Nederland is rijk, maar toch komen veel mensen moeilijk rond, zegt hoogleraar economische psychologie Wilco van Dijk. Hij onderzoekt oorzaken en gevolgen van financiële stress, en geeft er dinsdag 12 april een webinar over.
Koen Spil
donderdag 7 april 2022

Wat is financiële stress eigenlijk?
‘Het is een bedreigende situatie, waarin je het gevoel hebt dat je niet rond kan komen. Tegelijkertijd heb je het gevoel dat je er geen controle over hebt. Daardoor gaan mensen zich zorgen maken. Ze gaan piekeren en richten zich erg op de korte termijn. Ze proberen de problemen van nu op te lossen, maar houden vaak minder rekening met de toekomst.’

Wat voor gevolgen heeft dat?
‘Ze stellen financiële beslissingen uit. Stel, je krijgt een brief, ongetwijfeld van een deurwaarder, en je hebt geen geld. Je kunt hem openmaken en je dan alleen maar rotter voelen, of je kunt hem in een kast stoppen en die dichtdoen. Dat leidt alleen later tot een opeenstapeling. Ondanks onze rijkdom heeft tien tot twintig procent van de Nederlandse huishoudens moeite hebben met rondkomen.’

Hoe komt dat?
‘Terwijl de kosten voor levensonderhoud, zoals ziektekosten, woonkosten en energiekosten enorm zijn gestegen, zijn de inkomens nauwelijks toegenomen. Dat gaat knellen. Dan ga je schulden maken. ‘Veel mensen hebben ook geen financiële reserves. Je moet er eigenlijk vanuit gaan dat je minimaal drie keer je netto-maandsalaris achter de hand moet hebben, voor als er dingen misgaan.

‘Met het gemiddelde spaargeld in Nederland is het redelijk goed gesteld. Alleen is het scheef verdeeld. Er is een klein aantal mensen met heel veel, en veel mensen met heel weinig. Tijdens de coronapandemie nam het gemiddelde spaargeld toe, maar er is een betrekkelijk grote groep die helemaal niets meer heeft. Mensen die financieel kwetsbaar waren raakten meer gestrest, daar zag je een achteruitgang in mentale gezondheid. Zij hebben het meest te leiden gehad.’

Wat is de oplossing?
‘Er moet in ieder geval meer geld bijkomen. Misschien moeten het minimumloon en de uitkeringen omhoog. Ik denk dat boetes minder snel moeten oplopen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat aanmaningen niet verdubbeld, of schulden niet doorverkocht kunnen worden.

‘We kunnen ook nadenken over kwijtscheldingen, voor wie heel diep in de schulden zit. Als een schuld verdeeld is over tientallen schuldeisers, is het enorm stressvol. Wanneer de gemeente dat overneemt, zoals in Amsterdam, heb je alleen nog met de gemeente van doen. Dat leidt tot minder stress, omdat je meer gevoel van controle krijgt.’

Hoe kunnen studenten hun eigen financiële stress te verminderen?
‘Zoek hulp. De gemeente of organisaties als SchuldHulpMaatje kunnen je verder helpen. Zorg er ook voor dat je je financiële buffer opbouwt. Als je tegen jezelf zegt: ik ga drie biertjes minder drinken per week en zet dat op een aparte spaarrekening, zou dat ongeveer veertig euro per maand schelen. Dan heb je iets achter de hand voor als dingen misgaan, en krijg je meer grip op de situatie.’

Webinar: Financiële stress, Dinsdag 12 april, 19:30, online