Er is geen mooiere sport dan voetbal en binnen het voetbal is er geen mooier toernooi dan het Wereldkampioenschap. Maar waar wij normaal gesproken reikhalzend uitzien naar het WK, hebben we nu al lang geleden besloten: wij kijken niet.

Misschien denk je: mogen we nou ook al niet meer naar het WK kijken? Wordt dan echt alles van ons afgepakt? Natuurlijk niet. Als jij in november ‘gewoon’ je tv aanzet om Oranje in actie te zien in Qatar, zullen wij niet oordelen. Sterker nog, de verantwoordelijkheid afschuiven op individuele burgers is eigenlijk het laatste wat er moet gebeuren. Als wij elkaar veroordelen omdat we ons afval niet scheiden of drie keer per jaar op vakantie gaan met het vliegtuig, blijven de profiterende bedrijven en overheden buiten schot.

Zo is het ook met dit WK. Als voetballiefhebbers naar elkaar wijzen, wijst er niemand naar FIFA-baas Gianni Infantino en de Al Thani-familie, die de scepter zwaait in Qatar.

Wij, voetbalfanaten, staan dus helemaal onderaan de piramide van verantwoordelijkheid. Infantino en de Al Thani’s staan aan de top, en organiseren willens en wetens een door aantijgingen van omkoping geplaagd voetbaltoernooi in een land dat niets met voetbal heeft, lhbti+’ers de doodstraf geeft en arbeidsmigranten gedwongen laat werken, vaak zonder salaris, zonder de mogelijkheid te stoppen en met de dood tot gevolg. Twaalf jaar lang hielden ze de mensonterende omstandigheden in stand waarin stadions, hotels en infrastructuur zijn gebouwd, om zoveel mogelijk winst te maken (FIFA) en een voorheen irrelevant land internationaal op de kaart te zetten (Qatar). Ze namen hun verantwoordelijkheid niet.

Net onder Qatar en de FIFA staan nationale voetbalbonden en sponsoren. Zij maken halfzachte statements in de vorm van regenboogaanvoerdersbanden en een oproep om arbeiders financieel te compenseren, maar weigeren het enige te doen waar Infantino en de Al Thani’s voor vrezen: boycotten die hap.

Een niveau lager op de piramide staan voetballers en coaches, die hoogstens claimen ‘bezorgd’ te zijn maar verder – niet onterecht – vinden dat voetbalbestuurders de kastanjes uit het vuur moeten halen. En daaronder vinden we media en journalisten, die óf kritiekloos verslag doen, óf een hopeloze strijd voeren tegen de door ettelijke miljoenen aan oliedollars gefinancierde PR-machine van Qatar en de FIFA, maar zelf toch indirect geld verdienen aan dit WK.

De verantwoordelijkheid glijdt langs de piramide omlaag en komt dan bij ons terecht. De fans. Maar als wij óók omhoog wijzen, naar de anderen, doet niemand iets. Wij zijn de keeper die de bal door panikerende verdedigers aangespeeld krijgt en ook niet weet wat hij ermee moet. Als de opeenvolging van fouten, gemaakt door onze teamgenoten, leidt tot een tegendoelpunt, kunnen wij terecht zeggen: het was niet onze schuld. Maar we kunnen ook de verantwoordelijkheid, die nu blijkbaar bij ons ligt, nemen. We kunnen nog maar één ding doen: zelf het WK boycotten.

Want we kunnen de piramide ook omdraaien. De journalist kan zeggen dat hij alleen maar verslag doet van wat mensen willen weten. Voetballers en coaches voeren alleen maar de show op die honderden miljoenen mensen aan de buis kluistert. Nationale bonden voldoen simpelweg aan de wensen van hun thuispubliek, sponsoren zoeken slechts een effectieve manier om zoveel mogelijk consumenten te bereiken. En de FIFA en Qatar doen niets anders dan een sportevenement organiseren voor dat miljoenenpubliek, dat blijkbaar geen problemen heeft met de grootschalige mensenrechtenschendingen die erbij kwamen kijken, met 6500 doden tot gevolg.

Op die manier ligt de eindverantwoordelijkheid misschien toch bij ons. Doordat wij, ondanks alles, trouw blijven kijken, legitimeren we de keuzes van Qatar en de FIFA. Die geven de fans wat ze willen. Waar de FIFA alleen bezig is met geld en Qatar met zijn imago, zijn de fans alleen bezig met het spektakel. De FIFA en Qatar gokten dat ze wel zouden wegkomen met corruptie, slavernij en onderdrukking en wij geven ze gelijk. Want we kijken.

Oké, wij hebben er niet voor gekozen dat onze geliefde sport wordt gegijzeld door corrupte bestuurders en onzuivere regimes. Wij mochten niet stemmen toen Qatar het WK toegewezen kreeg, of toen Infantino werd verkozen tot FIFA-voorzitter. Het is niet onze schuld dat bonden, sponsoren, coaches, spelers en media niets (kunnen) doen. Maar het is wel onze schuld dat wij niets doen.

Ons, de fans die hun sport niet los kunnen zien van mensenrechtenschendingen, is het WK wel degelijk afgepakt: wat ooit ons zorgeloos vermaak was, is nu een moreel mijnenveld dat dusdanig aan ons geweten knaagt dat we er niet meer van kunnen genieten. Gaat het Qatar pijn doen als Jan met de pet in Europa niet kijkt? Natuurlijk niet. Maar moet het per se nut hebben, of kunnen we ook nog steeds iets doen puur en alleen omdat we weten dat het goed is?

Wij hebben ons antwoord: we kijken niet. En het is jouw verantwoordelijkheid om serieus te overwegen of jij wél deel uit wil maken van dit met bloed, zweet en tranen besmeurde WK. Die overweging maken, dat is het minste wat je kunt doen. Als je daar niet eens toe bereid bent, dan mag daar best over geoordeeld worden.

Enzio Bakker en Ruben van Vliet zijn alumni van de Leidse opleiding Nederlandse taal & cultuur en richtten samen het online initiatief ‘Don’t Watch Qatar 2022’ op.