Een student vertelde me deze week dat hij naar een docent was gestapt om navraag te doen naar een tentamen dat al nagekeken had moeten zijn. Hij was geschrokken van de vermoeidheid van zijn docent.

Een paar dagen later was het tentamen alsnog nagekeken. De cijfers waren om drie uur ‘s nachts online gezet, zag de student, die er snel aan toevoegde dat hij zijn best ging doen om zijn ontevreden medestudenten niet zo lelijk over deze docent te laten appen.

Ik werk nu vijfentwintig jaar voor de universiteit. Aan het begin deed ik mijn best om onder de knie te krijgen wat er nodig is om goed onderwijs te geven. Daarna deed ik mijn best om beter onderwijs te geven.

Toen in ongeveer vijf jaar het aantal studenten bijna verdubbelde, zonder dat er extra docenten bij kwamen, dacht ik: ‘We willen nu eenmaal meer studenten. Als ik er een tandje bij zet en harder werk, hoeven deze impliciete bezuinigingen niet ten koste te gaan van de onderwijskwaliteit.’

Ik noem dit mijn ‘Boxer complex’. Boxer is het paard in Animal Farm (1945) van George Orwell. Elk probleem dat de boerderij treft, lost hij op door te zeggen: ‘I will work harder!’ Het blijkt geen goede strategie. Uiteindelijk belandt Boxer bij de slager, al zijn inspanningen ten spijt.

Opeenvolgende bezuinigingen

Harder werken om het onderwijs op peil te houden lukt, door opeenvolgende bezuinigingen, allang niet meer. Dat is vervelend om toe te geven. Eerst moest ik het zelf onder ogen zien, daarna kon ik het pas zeggen.

Ik denk dat we dinsdag moeten gaan staken omdat het ons kan helpen om eindelijk uit te spreken wat we al te lang niet of onvoldoende durven te zeggen: dat onze opleidingen slechter zijn dan tien jaar geleden.

Ik heb het diverse collega’s in de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschapen gevraagd. Bij FWN worden geen opleidingen samengevoegd of wegbezuinigd, zoals bij onze zusterfaculteiten, maar collega’s die langer meelopen beamen allemaal: ons onderwijs nu is stukken slechter dan tien jaar geleden. Hoeveel temeer is dit dan wel niet het geval bij andere faculteiten?

Hoe komt het toch dat hoogleraren en bestuurders niet al veel eerder expliciet zijn geweest over de ernst van deze achteruitgang? Gaan we voor 9 december van rectoren, decanen en van voorzitters van de colleges van bestuur horen hoe erg het al is? Of beperken we ons tot de dooddoener dat het onderwijs achteruit zal gaan met de voorgenomen bezuiniging?

Op de website van de universiteit schrijft het college van bestuur dat ze de actie begrijpt en de oproep tot staken steunt. Dat er geen aanwezigheidsplicht is op 9 december behalve voor verplichte studieonderdelen die niet ingehaald of verzet kunnen worden.

Maar weet je wat er écht niet kan worden ingehaald? Een decennium aan verslechterd onderwijs!

Bestuurders moeten een sterker signaal afgeven. Van wie anders zouden onze kabinetten moeten horen wat de gevolgen van twintig jaar bezuinigingen zijn? We hebben decanen, rectoren en collegevoorzitters nodig die zeggen: ‘Ons onderwijs is al ernstig achteruitgegaan. We hebben eerdere bezuinigingen niet kunnen opvangen door harder te werken, ook niet door onderwijsinnovaties, en we gaan al helemaal niks oplossen met AI.’

Durven we de ernst van de verslechtering niet te benoemen uit angst dat een opleiding aan een andere faculteit of aan een andere universiteit dan kan claimen dat zij beter onderwijs geven? Volgens mij maak je jezelf als faculteit niet kwetsbaar door uit te spreken wat iedereen al weet.

Doodvermoeiende roosters

Dat ons onderwijs is verslechterd, uit zich niet alleen in overbelaste docenten. Het gebrek aan geschikte college- en practicumzalen leidt tot doodvermoeiende roosters en veel vaker dan tien jaar geleden hebben studenten een bijbaan van 20 uur per week om hun studie (en studentenkamer) te kunnen bekostigen.

Natuurlijk, het werk een dag neerleggen om te gaan staken, is ook niet bevorderlijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Het is ook nog eens heel onhandig voor roostermakers (die opnieuw moeten gaan plannen) en studenten (die graag een tentamen willen halen).

Maar niet staken is erger. Niet staken maakt het makkelijker voor een nieuw kabinet om de uitholling van het onderwijs te negeren. Niet staken geeft een kabinet de kans om te zeggen dat groeiende defensiebudgetten onvermijdelijk tot gevolg hebben dat er elders moet worden bezuinigd. Het negeren van de ernst van de situatie en een beroep op vermeende onvermijdelijkheid zijn beide desastreus voor de toekomst van het onderwijs.

Laat de vraag zijn: ‘Waar zadel ik toekomstige generaties studenten mee op door niet te gaan staken?’ Staken is, net als stemmen bij verkiezingen, nodig om politieke partijen bij de les te houden. Laat 9 december de dag worden waarop studenten en docenten onderling bespreken hoe we onze democratische rechten kunnen uitoefenen.

Staakt!!! Omdat afwachten op een komend kabinet niet onze enige optie is. Omdat we mogen opeisen dat de grote vermogens zwaarder belast worden om zaken die ons dierbaar zijn te beschermen. Omdat niet alleen de kwaliteit van ons onderwijs maar ook onze toekomstige vrede en democratie hierom vragen.

Tjerk Oosterkamp is hoogleraar experimentele natuurkunde