Columns & opinie
Waarom we dapper weerstand moeten bieden aan de schrokop die schaalvergroting heet
Er lijken zich wéér meer studenten aan te melden voor aankomende academisch jaar. Moet de universiteit Bol en Amazon achterna? Ik zeg nee. Slecht idee. Schaalverkleining is de toekomst.
Remco Breuker
vrijdag 19 februari 2021

De pandemie slaat al een jaar lang alles aan gruzelementen. De detailhandel en de horeca liggen op apegapen. Het verenigingsleven ligt goeddeels stil. Thuisonderwijs heeft leerachterstanden bevorderd en ongelijkheid vergroot. Jongeren zien hun jeugd al netflixend slechts als overgeproduceerd slap aftreksel op een beeldschermpje. Het coronakapsel, in de eerste lockdown nog mild vermakelijk, vormt ondertussen een formidabele fysieke ontkenning van de esthetiek. Mentale weerbaarheid bevindt zich, als ik dat anekdotisch en dus onwetenschappelijk zo mag inschatten, op een naoorlogs laagtepunt.

De hele wereld is in de greep van dit allesveroverende virus. De hele wereld? Nee, een klein dorpje blijft dapper weerstand bieden aan de coronaoverheersing. Nu ja, klein? De grote spelers als Bol, Amazon, Ahold en zo doen het uit-ste-kend. Omzetten waren nog nooit zo hoog en ik vermoed winstdeling nog nooit zo laag. De decemberpakjesbezorgdrukte van voorbije jaren is voor PostNL het nieuwe normaal. Waarom click and collect als je ook kunt klikken en blijven netflixen?

Er is nóg een dorpje dat dapper weerstand is blijven bieden aan de opgelegde schaalverkleining vanwege corona: het aantal studenten. Terwijl zich net als elders in de maatschappij ook op de universiteit op persoonlijk vlak kleine drama’s van overwerktheid, aflopende tijdelijke aanstellingen en algemene uitzichtloosheid en somberheid voltrekken, lijken er zich het volgende academisch jaar weer meer eerstejaars te zullen aanmelden.

Met het voortschrijdende inzicht van het onvermogen om dit eerder naar behoren te hebben voorzien zeg ik nu: begrijpelijk, waar moeten ze anders heen? Maar onze collegae in Groningen zijn zich niet voor niets een hoedje geschrokken van de prognoses: 25 procent meer aanmeldingen na al onstuimige groei de afgelopen jaren. Ik vermoed dat Groningen hier niet alleen in zal zijn.

Tja, wat nu?

 De oplossing uit Den Haag en andere gremia die vanaf hun Olympus op ons sterfelijke academici neerkijken is – en daar durf ik wel wat onder te verwedden – schaalvergroting. Even een flinke investering (dat dan wel) en de academie gaat Bol en Amazon achterna.

‘We zijn al veel te groot en daar is geen student of medewerker mee gediend’

Hoe groter, hoe beter. Als we fuseren, zijn we nog groter. Gestroomlijnde processen, een uitstekende klachtenafhandeling, kwaliteitscontrole op de kwaliteitscontrole en mooie producten voor schappelijke prijzen. Nu ook thuisbezorgd. En natuurlijk de academische versie van de langs de snelweg weggemoffelde distributiecentra (hybride werken anyone?) waar arbeidsmigranten worden uitgebuit op een manier die Charles Dickens bekend zou zijn voorgekomen.

Ik zeg nee. Slecht idee. Gewoon niet doen.

In plaats daarvan wil ik wel graag die grote investering, om die meteen in kleine stukjes te hakken. We zijn al veel te groot, daar is geen student of medewerker mee gediend - en dat weten we donders goed maar we zijn met z’n allen te belabberd om dat hardop te zeggen.

Schaalverkleining is de toekomst. Dat betekent niet dat we studenten moeten gaan weigeren (kan ook hoor, als er geen extra geld komt, maar dat is een andere kwestie), maar dat we meer universiteiten nodig hebben. Pardon, universiteitjes.

Als historicus pleit ik ten eerste voor het heroprichten van de verdwenen academies van Franeker en Harderwijk, de Kwartierlijke Academie van Nijmegen en vooruit dan, voorbije vermaarde instituten als het Athenaeum Illustre in Deventer openen hun deuren ook weer. En dan gaan we verder in de groeikernen van dit land en wijken waar veel jongeren wonen.

Allemaal kleine dorpjes die dapper weerstand bieden aan het echte virus van deze tijd, de schrokop die schaalvergroting heet. De institutionele diversiteit die veel kleine universiteiten door het hele land zullen bieden, kan nooit worden gerepliceerd door een paar grote. En ik heb een donkerbruin vermoeden dat ook al die andere, essentiële, vormen van diversiteit - in achtergrond, doen en laten, denken, willen, geloven, liefhebben en zijn - dan niet meer overgelaten hoeven te worden aan commissies en taskforces.

Het zou Leiden als oudste universiteit van het land sieren om ruimte te maken voor dit soort nieuwkomers, al dan niet met historische wortels. Ik zie het wel zitten hoor, de universiteit van Almere en de Schilderswijkacademie. Goed voor de buurt ook, beter dan al die grote jongens met hun distributiecentra.


Remco Breuker is hoogleraar Koreastudies