Columns & opinie
De lage verkiezingsopkomst zet de medezeggenschap op het spel, betogen studentenpartijen
Slechts 12,5 procent van de studenten stemde vorige maand voor de verkiezingen van de universiteits- en faculteitsraden. Door die dramatisch en historisch lage opkomst staat de toekomst van medezeggenschap op het spel, betogen de gezamenlijke studentenpartijen.
donderdag 25 mei 2023
Fotoreproductie van een schilderij van Philipp Foltz, voorstellende Pericles die in Athene een grafrede voordraagt, anoniem. Collectie Rijkmuseum

aar in 1980 nog zo’n 50 procent van de studenten hun stem uitbrachten, kwam dit jaar dit aantal op een dieptepunt. Van de 33.000 stemgerechtigde studenten die onze universiteit rijk is, brachten iets meer dan 4.000 hun stem uit.

Voor minister Dijkgraaf waren de dalende opkomstcijfers in april een reden om medewerkers en - vooral - studenten op te roepen om hun stem uit te brengen onder het motto ‘Kies voor beter onderwijs’. In een campagne die hij startte samen met studentenorganisaties en de koepels van universiteiten en hogescholen werd er vorige maand landelijk aandacht gevraagd voor de dalende opkomst en het belang van inspraak. Volgens de minister is er te weinig bewustzijn over wat raadsleden doen, en dat terwijl een goed functionerende medezeggenschap cruciaal is voor een universiteit.

De universiteitsraad heeft niet alleen de mogelijkheid om zorgen aan te kaarten bij het college van bestuur maar heeft daarnaast een formeel instemmings- en adviesrecht op beleid. Ook onderwerpen die niet op de agenda staan worden door studentenpartijen aangekaart. Denk aan het verbeteren van inschrijfsystemen, extra studentpsychologen, vertegenwoordiging van internationals, meer focus op arbeidsmarktvoorbereiding, gratis menstruatieproducten, enzovoort.

Kleine, onopvallende link

In 2021 boog de Tweede Kamer zich over de knelpunten van de medezeggenschap, waarbij Kamerleden vroegen wie er op toeziet dat de raadsleden voldoende ondersteuning krijgen. De toenmalige minister Van Engelshoven legde de bal bij de universiteit zelf. ‘Ik wijs onderwijsbestuurders op hun rol en wettelijke verantwoordelijkheid.’ Het jaar daarop stelde minister Dijkgraaf in antwoord op Kamervragen dat versterking van de wettelijke rechten niet nodig is. Hij laat het aan de instellingen over om samen met de medezeggenschappers te bepalen hoe die het best kunnen worden geschoold en ondersteund.

Of de campagne van Dijkgraaf is aangeslagen in Leiden is nog maar de vraag. Een sterke communicatie vanuit de universiteit ontbrak in ieder geval.

Studenten ontvingen op maandagochtend in de verkiezingsweek een mail met korte uitleg over de verkiezingen. Als ze al een poging deden om zich verder in te lezen vonden ze op de website documenten met lange rijen aan namen van de kandidaten op wie ze konden stemmen. Engelstalige versies waren hiervan niet beschikbaar. Uitleg over op wie ze dan precies stemden, kwam in de vorm van een kleine, onopvallende link, die de student naar een interview met de partijen leidde, hetgeen een gehaaste student makkelijk over het hoofd ziet.

Een sterke communicatie vanuit de universiteit ontbrak

Toch moeten studentenpartijen ook de hand in eigen boezem steken: raadsleden moeten zichtbaar zijn en zelf binding zoeken met de achterban. Tegelijkertijd horen we geluiden van raadsleden die aankaarten ondersteuning in de werkzaamheden te missen en dit vaak tevergeefs hebben aangekaart bij hun faculteit of raad.

Nieuw leven inblazen

Het college van bestuur is bezig met het aanstellen van een medezeggenschapsfunctionaris die de inspraak nieuw leven mag inblazen en de banden tussen de raden dient te versterken. Toch heerst er bij ons de vrees dat deze functionaris op korte termijn niet voldoende ondersteuning aan partijen kan bieden. Uit onderzoek van bureau Berenschot uit 2021 blijkt dat medezeggenschappers steeds meer op hun bordje krijgen, maar ondersteuning hierin tekortschiet. Ook neemt de animo bij partijen af, waardoor het moeilijk is om nieuwe en geschikte kandidaten te vinden. Studentenpartij CSL kon dit jaar geen geschikte kandidaten vinden en besloot om niet verder te gaan als partij.

In Utrecht leidde dit vorig jaar tot een ultiem dieptepunt: de helft van de medezeggenschapspartijen uit de universiteitsraad hield op te bestaan, door het feit dat ze geen nieuwe studenten konden vinden. Ook het opkomstpercentage was daar met 11 procent vorig jaar historisch laag. Studentenpartij Lijst VUUR luidde afgelopen maand de noodklok door openlijk te twijfelen of het nog zin heeft om zich als partij kandidaat te stellen.

4.000 studenten

Vaak hebben we onszelf als raadsleden afgevraagd welke studenten we eigenlijk vertegenwoordigen, aangezien slechts 4.000 studenten hun stem hebben uitgebracht. De representativiteit, en de toekomst van de medezeggenschap, staat daarmee onder druk. De landelijke campagne vanuit het ministerie werkt alleen als de universiteiten hier zelf ook een platform aan geven. Dat was in Leiden niet het geval.

Als studentenpartijen vragen we het college om een reactie op de lage opkomstcijfers en willen we weten of het bestuur meer aandacht en betere promotie wil geven aan de medezeggenschapsverkiezingen. Is het college voornemens om gedurende het hele jaar aandacht te geven aan de medezeggenschap? Samen met de andere partijen moeten wij concrete stappen zetten om medezeggenschap structureel zichtbaar te maken.

Joanne Sloof (CSL), Ella Picavet (DSP) en Victor van der Horst (PBMS) zijn studentleden van de Universiteitsraad