‘Het kwam als een totale verrassing’, zegt hoogleraar en kindercardioloog Nico Blom over de beslissing om het Centrum voor Aangeboren Hartafwijkingen Amsterdam Leiden (CAHAL) te sluiten, waarin het LUMC en AMC al 25 jaar samenwerken. ‘We hebben er nooit over nagedacht dat wij niet een van de ziekenhuizen met kinderhartchirurgie zouden zijn. Wij zijn samen met Rotterdam het grootste centrum van Nederland.’

In december kondigde toenmalig demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) aan dat kinderhartchirurgie voortaan alleen nog in Rotterdam en Utrecht zou plaatsvinden. Voor het CAHAL en het centrum in Groningen betekent dit een gedwongen stop. Alle zorg en patiënten moet worden herverdeeld over Utrecht en Rotterdam.

‘De politiek denkt te makkelijk over poppetjes verplaatsen’, zegt Monique Haak. Als foetaal chirurg voert ze zeer gespecialiseerde operaties uit bij nog ongeboren kinderen met een hartafwijking, maar ze is daarnaast ook betrokken bij ingrepen op andere vakgebieden. ‘Het is te eenvoudig om te denken dat je mij of mijn team voor die ene cardiologische ingreep even kan verplaatsen. Ik heb een bredere taak binnen de foetale chirurgie. Ik voel een verantwoordelijkheid naar alle zwangeren in Nederland. Dat betekent dat ik hier in het LUMC op mijn post blijf zitten om ingrepen voor hen te kunnen verzorgen.’

Dramatisch

Ook hoogleraar en cardiothoracaal chirurg Mark Hazekamp benadrukt dat de minister te makkelijk denkt over een verhuizing. ‘Je hebt niet alleen de apparaten nodig, maar ook artsen, technici en verpleegkundigen die specialistische vaardigheden hebben. Bij zo’n programma lopen tientallen mensen rond. Dat bouw je niet zomaar ergens opnieuw op. Dat kost jaren. Als de sluiting van het CAHAL doorgaat, moeten we door een periode van transitie waarin het niet zeker is dat de kwaliteit van de zorg hetzelfde kan blijven.’

‘Dit besluit veroorzaakt een immens domino-effect’, waarschuwt Blom.

‘Als kindercardiologie hier verdwijnt, gaat ook onze speciale kinder-IC ter ziele. Daarmee verliest kindergeneeskunde zijn stamceltransplantatieprogramma, want daar heb je een IC voor nodig. Cardiologie en stamceltransplantaties zijn in Leiden de twee grootste poten van kindergeneeskunde. Zonder die twee afdelingen denk ik dat kindergeneeskunde helemaal verdwijnt. En zonder kindergeneeskunde valt verloskunde om. En dan komt ook de opleiding geneeskunde in gevaar, want je kan geen volledige opleiding verzorgen zonder die vakgebieden. Het is het begin van het afbrokkelen van het LUMC. Dat klinkt heel dramatisch, maar het is waar. En dat is nog los van alle gevolgen voor het wetenschappelijk onderzoek. Het is het begin van het einde.’

Met zijn beslissing negeerde de minister bovendien het plan dat verschillende ziekenhuizen zelf hadden bedacht. Na lang overleg stelden artsen uit heel Nederland voor om drie kindercardiologie-centra open te houden: Leiden/Amsterdam, Rotterdam en Groningen. Dat scenario zou volgens hen genoeg capaciteit opleveren en een minimale hoeveelheid patiëntverplaatsingen.

Boosheid

Toch koos de minister voor Utrecht en Rotterdam. Dat leidde niet alleen bij de Leidse artsen tot woede, ook burgemeester Henri Lenferink en rector Hester Bijl reageerden verontwaardigd.

‘Er is geen enkele argumentatie gegeven voor deze beslissing’, zegt Hazekamp. ‘De minister heeft het nooit onderbouwd en dat maakt het lastig te accepteren. Daarom is er ook zo veel boosheid en protest. Dit is er door een demissionair minister net voor het Kerstreces nog even doorheen gesjoemeld, in de hoop dat iedereen met vakantie zou gaan en het niet zou opvallen.’

Ook Haak vindt de beslissing moeilijk te verkroppen: ‘De minister kiest nu voor Utrecht in plaats van Leiden, terwijl het een van de allerkleinste centra is. Straks moeten ze daar opeens de helft van alle ingrepen in Nederland erbij doen, terwijl het voor het LUMC te overzien is om het werk van Utrecht erbij te nemen. Als je toch de zorg moet concentreren, dan zegt mijn boerenverstand dat je dat doet met zo min mogelijk verplaatsingen.’

Dubbele pet

Met het aantreden van het nieuwe kabinet heeft de nieuwe minister van Volksgezondheid, Ernst Kuipers, het besluit bekrachtigd. Dat Kuipers tot voorkort zelf werkzaam was bij het Erasmus MC, een van de twee centra die nog wel kinderhartchirurgie mogen blijven uitvoeren, valt in Leiden niet goed.

Hazekamp: ‘De nieuwe minister heeft in deze zaak een dubbele pet op. Het is niet correct dat hij zo zijn vorige werkgever positief beïnvloedt. Hij gebruikt zijn macht om bepaalde partijen meer kansen te geven dan anderen.’

Ondanks het besluit blijven de artsen van het CAHAL hoopvol. Ze zijn om steun te vergaren een petitie gestart die al ruim 65.000 keer is ondertekend. Blom: ‘Het is erg fijn om al die reacties van ouders en patiënten te zien. Zij vinden het ook een onbegrijpelijk besluit en zien het als een risico voor de zorg voor hun kind. Hun inbreng heeft uiteindelijk impact op de politiek.’

Er is inmiddels een debat aangevraagd in de Tweede Kamer over het besluit van de minister. Mocht de beslissing via de politieke weg niet meer om te draaien zijn, dan zullen de artsen verdere stappen nemen. Blom: ‘Als minister Kuipers bij zijn standpunt blijft, zullen we juridische stappen nemen. Daar maken we een goede kans mee. Uiteindelijk denk ik dat het van tafel zal gaan.’