Zoals vertrouwd slingert er woensdagmiddag even voor drie uur een lange sliert van zwarte toga’s van het Academiegebouw naar de Pieterskerk, waar de universiteit haar 448e verjaardag viert. Voor het eerst sinds de pandemie vindt de ceremonie plaats in volle bezetting. In tegenstelling tot een jaar eerder hebben de ontvangers van de eredoctoraten geen corona.

Toch is er al vroeg in de ceremonie een ongepland intermezzo. Rector magnificus Hester Bijl heeft de viering nog maar net geopend met een steunbetuiging aan de slachtoffers van de aardbeving in Turkije en Syrië als er twee mensen het podium opklimmen en een spandoek omhoog houden: ‘Cut ties with the fossil fuel industry.’

De rector lijkt even in verwarring. ‘Kunt u gaan zitten? Dit is niet het moment hiervoor. We gaan als universiteit graag in discussie, maar dit is een plechtigheid.’ De demonstranten van de actiegroep End Fossil Leiden/Delft worden na een paar minuten door de pedel weggeleid, maar niet voordat ze een stapel flyers hebben uitgedeeld.

Voorkennis

Hoewel de interruptie door de demonstranten onverwachts komt, lijken de keuzes voor de twee oraties die volgen haast met voorkennis van het protest uitgekozen. Met enige ironie vertelt hoogleraar migratiegeschiedenis Marlou Schrover over het belang van sociale cohesie in de samenleving en een afnemend vertrouwen in de overheid.

Ook hoogleraar wetenschapcommunicatie Ionica Smeets wijst op de kloof die kan ontstaan tussen wetenschap en de bredere maatschappij. Aan de ene kant omdat onderzoekers de neiging hebben om aan te nemen dat er bij burgers een tekort aan kennis bestaat over wetenschap, maar aan de andere kant omdat burgers soms vraagtekens zetten bij de neutraliteit van wetenschappers omdat er geen overeenstemming van waarden is. Dat zullen de klimaatdemonstranten hebben beaamd.

Dat overeenstemming vinden met het grote publiek niet zo makkelijk is, heeft ook eredoctor Marc Van Ranst de afgelopen jaren ondervonden. De viroloog en Belgische tegenhanger van Jaap van Dissel heeft sinds het begin van de coronacrisis ruime ervaring opgedaan met mensen die misschien wel een tekort hebben aan kennis van de wetenschap.

Juist voor zijn onvermoeibare vasthoudendheid om keer op keer met hen in gesprek te gaan, met name op Twitter, ontvangt Van Ranst het eredoctoraat. Zelf benadrukt hij in zijn dankwoord dat de mensen die zich onwetenschappelijk opstellen, het coronavirus bagatelliseren of klimaatverandering ontkennen ook best hoogopgeleid kunnen zijn. ‘Sommigen komen zelfs bij deze universiteit vandaan’, voegt hij schalks toe.

Uitwisseling

Naast Van Ranst ontving ook de Duitse arabist Beatrice Gründler een eredoctoraat voor haar onderzoek naar Arabische literatuur, waarin ze de vele dwarsverbanden en uitwisselingen tussen Afrika, Azië en Europa in het ontstaan van de Arabische literaire canon benadrukt. Op haar beurt prijst Gründler Leiden voor de eeuwenlange traditie van onderzoek naar het Arabisch en het unieke onderzoek naar vroeg-Arabische papyri die volgens haar het vakgebied de 21e eeuw in hebben gebracht.

In haar afsluitende woord benadrukt rector Bijl toch vooral de belangrijke rol die de universiteit speelt in de samenleving. ‘Wetenschap is zingever, troubleshooter, adviseur en houvast in tijden van onzekerheid.’

Toch ziet ze ook ruimte voor verbetering: ‘We weten dat in onze manier van werken een transitie nodig is. Maar dat is geen aardverschuiving. Wetenschap is altijd in beweging, we doen het stapsgewijs, zorgvuldig en met elkaar.’ Daar zullen de demonstranten het minder mee eens zijn geweest.