Was het een verdwaalde man of een terrorist?
De aanwezigheid van een Arabisch sprekende man blijkt de aanleiding te zijn geweest om het Wijnhavengebouw te sluiten van 13 tot en met 15 oktober 2023, dat staat in stukken die de universiteit heeft vrijgegeven na een WOO-verzoek van een student. Eerder wilde de universiteit alleen zeggen dat de sluiting noodzakelijk was vanwege een ‘verhoogd veiligheidsrisico’.
Nu blijkt uit de WOO-documenten dat de aanwezigheid van de man, die op de middag van 12 oktober korte tijd door het faculteitsgebouw liep, voor grote beroering heeft gezorgd bij de beveiliging en de afdeling veiligheidszaken van de universiteit.
Beveiligers volgen de man en fotograferen hem terwijl hij korte tijd videobellend in het Wijnhavengebouw rondwandelt, voordat hij daarna naar het IND-kantoor aan de Turfmarkt loopt en daar een bekende ontmoet. De afdeling veiligheidszaken neemt de aanwezigheid van de onbekende man zeer hoog op. Zo hoog zelfs dat ze naast de politie ook de AIVD en de MIVD contacteert over het voorval.
Toeval
Over de reactie van de twee inlichtingendiensten staat niks in de stukken, waarvan sommige passages zijn zwartgelakt. Maar als de politie een onderzoek uitvoert, luidt de conclusie dat de bewuste man aantoonbaar op weg was naar een afspraak bij het IND-kantoor aan de Turfmarkt.
Hij was het Wijnhavengebouw binnengelopen omdat hij dacht dat het een winkelcentrum was terwijl hij tegelijkertijd toevallig aan het bellen was. De politie geeft aan dat het voorval wat haar betreft daarmee is afgesloten.
Daar denkt een (geanonimiseerde) medewerker van de universiteit duidelijk anders over. In een Signalbericht is te lezen dat die persoon de verklaring van de politie ‘een kontverhaal’ vindt. Hij besluit nogmaals de AIVD en MIVD in te lichten.
‘Ik denk dat ze deze heren al geflagd hebben… zo naïef kunnen de diensten niet zijn’, zo schrijft hij. ‘Ik ben er niet gerust op, maar het is nu wel in de handen van professionals.’ Verdere onderbouwing waarom de conclusie van de politie niet klopt, en hoe de inlichtingendiensten antwoordden, komt in de (zichtbare fragmenten van de) WOO-stukken niet aan bod.
Op 19 oktober is er opnieuw onrust. De beveiliging ziet weer iemand in het pand lopen die als verdacht wordt gekwalificeerd. Beveiligingsbeelden van de man worden rondgemaild. ‘Intern deel ik de beelden van deze incidenten met enkele experts binnen de veiligheids-opleidingen en inlichtingen-experts’, staat in een mail van een medewerker. ‘Ook laat ik de beelden profilen door gecertificeerde profilers. Wat zien we? Is dit alleen vreemd of ook verdacht? Is het alleen afwijkend, of ook dreigend?’
'Statelijke actor'
Naar aanleiding van die beelden wordt er onderling druk gespeculeerd. De afdeling veiligheidszaken vermoedt dat de mannen verkenners zijn voor een terroristische aanslag. ‘Tot het moment dat een politieonderzoek uitwijst dat mijn mensen en ik ons vergissen, betrachten wij de alertheid dat er een grote (statelijke?) actor is die stelselmatig verkenningen laat uitvoeren. Ik acht het voorstelbaar dat er wordt verkend voor aanslagen omdat als je dat goed wilt doen, je goede intel nodig hebt, verzameld over langere tijd.’
Die veronderstelling komt meermaals terug in de documenten. ‘Mijn zorg is dat er wordt verkend voor het plegen van aanslagen’, ‘Er broeit iets’, en ‘Dit is onderdeel van iets groters’, staat er in verschillende mails en berichten, zonder dat daarvoor feiten, bewijzen of een specifiek oordeel van inlichtingendiensten worden gegeven.
Een medewerker waarschuwt de politie in een Signalbericht voor ‘AZC-dekmantels’, mogelijk doelend op terroristen die zich schuil zouden houden in asielzoekerscentra.
In tegenstelling tot de eerste bezoeker, wordt de identiteit van de tweede persoon niet achterhaald. Voor de medewerker van veiligheidszaken is dit dé reden om de beveiliging op te schroeven. ‘Nu de tweede casus niet heeft geleid tot een herkenning (…) gaan wij onze maatregelen verder aanscherpen. Vanaf vandaag kun je de campus alleen nog in met een pasje en/of een goed verhaal. Dat doen we in al de panden in Den Haag en ook enkele panden in Leiden.’
Dat is de start van opgeschroefde veiligheidsmaatregelen die nog steeds voortduren – van LU-card- en tassencontroles tot beveiligers in burger die studenten fotograferen – en die herhaaldelijk leiden tot protest van studenten en medewerkers. Ondanks deze protesten houden de maatregelen aan, zo zal het nieuwe Spuigebouw uitgerust worden met toegangspoortjes.
‘Voor ons is het een enorme stap die we met pijn in het hart nemen’, schrijft de verantwoordelijke over het besluit. ‘Een universiteit hoort open te zijn, maar de omstandigheden dwingen ons om daaraan beperkingen aan te brengen.’
Mare vroeg het universiteitsbestuur of de Arabisch sprekende man de aanleiding was voor de sluiting van het Wijnhaven in oktober 2023.
Dat beaamt woordvoerder Caroline van Overbeeke: ‘De aanleiding voor de tijdelijke sluiting was destijds een verdachte situatie op deze locatie: er was een persoon binnengelopen die zich – volgens de informatie die ons op dat moment bekend was – verdacht gedroeg. Volgens de informatie die op 12 oktober werd gedeeld met ons crisisteam was dit, mede na overleg met de politie, reden om het pand uit voorzorg te sluiten’. Uit eerdere verklaringen van de politie na vragen van Mare blijkt dat het Wijnhavengebouw gesloten was op ‘een eigen afweging’ van de universiteit.
Over in hoeverre ongefundeerde aannames dat er ‘iets groters’ aan de hand is het universitaire beveiligingsbeleid sinds oktober 2023 hebben bepaald zegt de universiteit dat ‘rond diverse gebouwen van de universiteit er zowel voor die tijd als ook na die tijd meerdere signalen geweest zijn die aandacht vroegen. Mede op basis hiervan is onder andere besloten tot LU-card controles. De veiligheid van medewerkers, studenten en bezoekers gaat boven alles.’ Of de beveiliging zal worden afgeschaald is nog niet duidelijk: ‘Er wordt momenteel een nieuwe risicoanalyse gemaakt van de veiligheidssituatie in Wijnhaven. Leerpunten uit evaluaties verwerken we overigens in ons Veiligheidskader.’
Mare vroeg of de reactie op de veronderstelde dreiging ook geëvalueerd is, en of hierin ook is gekeken naar mogelijke racistische vooringenomenheid van beveiligers en de afdeling veiligheidszaken die bij een Arabisch sprekende man meteen terroristische complotten denken te zien. Daarop zegt Van Overbeeke: ‘Vanzelfsprekend evalueren we ons veiligheidsbeleid (en deze casus) – de informatie op basis waarvan we besluiten nemen, wordt door ons steeds zorgvuldig gewogen en geanalyseerd. Omwille van die veiligheid kunnen we op details hiervan evenwel niet nader ingaan.'
De universiteit wil niet verder ingaan op de kwalificatie ‘kontverhaal’ of de betekenis van zogenaamde AZC-dekmantels. ‘Dat scharen we onder een privé-opvatting van de betreffende persoon.’
De WOO-stukken zijn openbaar gemaakt na een beroep op een eerder besluit. Op de site schrijft de universiteit dat ‘eerder niet alle betrokken documenten waren overhandigd’ nadat ‘een ex-medewerker destijds niet alle betrokken documenten had aangeleverd'.
In de vrijgegeven documenten blijkt dat (een of meerdere) medewerkers van de universiteit erg actief zijn met het doorspelen van informatie naar de politie, ook als dit weinig te maken lijkt te hebben met de universiteit.
Zo deelt een geanonimiseerde medewerker een oproep van actiegroep Justice Now over een demonstratie bij het defensiebedrijf Thales in Delft. Ook worden er veelvuldig berichten verzonden aan de politie over demonstraties bij het Tweede Kamergebouw of station Den Haag Centraal, door verschillende, vaak pro-Palestijnse groepen, die niet of nauwelijks met de universiteit te maken hebben.
Uit de stukken wordt niet duidelijk waarom veiligheidsmensen van de Universiteit Leiden hierbij betrokken zouden moeten zijn. Hierover zegt de woordvoerder: ‘In de betreffende periode kwam het vaker voor dat informatie door de afdeling Veiligheidszaken van andere Nederlandse universiteiten en de politie gedeeld werd. Dit om mogelijke landelijke trends te analyseren en de mogelijke impact hiervan op universiteiten in te kunnen schatten.’