‘Ik kon niet zelfstandig naar het toilet’, vertelt Eva Eikhout (29), over de tijd dat ze Communication and Multimedia Design studeerde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). ‘School wilde niet helpen, dus in eerste instantie wilde ik thuiszorg regelen, maar thuiszorg moet je vooruitplannen. Ik weet niet wanneer ik naar de wc moet.’

Dus regelde ze het zelf: ze liet op school een douche-föhn installeren en via ergotherapie liet ze een stokje maken waarmee ze zelf haar broek uit- en aan kon trekken. ‘Toen ik dus eindelijk voor het eerst zelf naar de wc kon, dacht ik: holy shit, ik kan zelf ook dingen regelen die mij zelfstandiger maken. Fuck hun allemaal dan: als mensen het niet voor mij doen, doe ik het zelf wel.’

Diezelfde middag werd ze gebeld door de hogeschool. Of zij een verbouwing had laten uitvoeren op het toilet, en dat dat niet zonder overleg mocht. ‘Het is zo bizar: als je iets nodig hebt, zijn ze er niet. Maar als je het zelf regelt, zijn ze er als de kippen bij. Eerlijk gezegd was ik vergeten hen in te lichten, ik was puur bezig met het oplossen van mijn eigen probleem.’

Rollende mensen

Toen haar moeder zes maanden zwanger was, ontdekten de artsen dat Eikhouts armen en benen onvolgroeid waren. Ze is geboren met het zeldzame FFU-syndroom. Desondanks kan ze wel lopen, maar buitenshuis zit ze hierdoor in een rolstoel. Ze vertelt erover tijdens haar eerste theatershow, die dinsdag te zien is in de Leidse Schouwburg. De titel: Het Leven Is Kort, Net Als Ik!

Eikhout: ‘Verder heb ik een kerngezond lichaam. De enige reden om me beperkt te voelen, is als de omgeving niet aanpast. Ooit heeft iemand trappen verzonnen, prachtig natuurlijk. Maar dat heeft er ook voor gezorgd dat we een heleboel mensen uitsluiten. Zijn wij dan degenen die beperkt zijn, of is de ontwerper degene die iemand een beperking oplegt? De groep mét armen en benen is de meest dominante groep, maar we hebben ook een behoorlijk grote groep rollende mensen: 250.000 mensen zitten in Nederland in een rolstoel. Daar wordt weinig rekening mee gehouden in hoe de wereld wordt vormgegeven.’

Dat kwam  opnieuw aan het licht toen Eikhout als presentatrice en programmamaker werd geselecteerd voor de BNNVARA Academy, de opleiding van de omroep voor nieuw talent. ‘Superleuk dat je me aanneemt, maar daar komt wel meer bij kijken. Panden zijn vaak niet toegankelijk en ik had wekelijks acht uur extra zorg nodig om een assistent mee te nemen naar een draaidag. Natuurlijk voelde niemand zich geroepen om dat te regelen. We willen allemaal meer inclusie, maar zodra het geld kost, hoeft dat opeens niet meer zo nodig.

‘Bij de aanvraag voor mijn aangepaste auto ging het alleen maar over geld. Ik dacht: wat willen jullie nou? Willen jullie meer inclusie en meer representatie op tv van mensen met een beperking of willen jullie dat ik zo min mogelijk geld kost? Er werd niet gekeken naar wat ik bijdraag aan de samenleving. Met die ondersteuning kan ik meer werken, verdien ik meer, betaal ik meer belasting en stimuleer ik de economie dus ook. Dat leek in dat gesprek helemaal niet zo belangrijk, dus dan krijg je echt een gevoel van: blijf maar lekker thuis.’

Zelfspot

De auto kwam er uiteindelijk wel. ‘En dat veranderde alles, anders was ik nooit geweest waar ik nu ben. Ik kon meer gaan presenteren, kwam daardoor meer in de mediawereld terecht en kon veel meer klussen aannemen. Ik had anders nooit in het theater gestaan. Rijden met een joystick is ook nog eens fucking makkelijk. Het is echt het allerleukste ooit.’

De zoektocht naar regie in een wereld die niet gemaakt is voor mensen zonder armen en benen, vormt de basis voor haar voorstelling. De aanloop noemt ze ‘intens’. ‘Ik vertelde een producent dat ik lezingen geef en hij vroeg plots of ik niet eens in het theater zou willen staan. Jezus, weet ik veel, dacht ik. Voor ik het wist had ik zeven theatervoorstellingen aan mijn broek hangen.’ Zelfspot is belangrijk in haar verhaal. ‘Humor haalt bij moeilijke onderwerpen de lading eraf, waardoor het wat minder ongemakkelijk wordt. Mensen merken zo dat ik er oké mee ben. Het is ook wat het is, dus laten we er alsjeblieft met zijn allen een beetje om lachen.’

Maar het is niet alleen een avond voor mensen met een handicap, benadrukt Eikhout. ‘Ik heb twee zusjes die wel volgroeid zijn, maar dat wil niet zeggen dat zij een luizenleven hebben gehad. Je hoeft geen handicap te hebben om gehandicapt te zijn. Iedereen komt dingen tegen die anders hadden mogen gaan. We zijn allemaal op zoek naar de regie in ons leven. Dat is in zekere zin een geruststelling: de meest persoonlijke tegenslagen zijn vaak de meest universele. We lijken allemaal veel meer op elkaar dan we denken.’

Overvloed

Dat ook theaters hun toegankelijkheid nog kunnen verbeteren, bleek al snel. ‘Tijdens de kaartverkoop ontvingen we mailtjes dat alle rolstoelplekken al weg waren. Toen dacht ik: krijg nou wat? Rolstoelers weigeren? Dat kan dus niet, hè!’

Sindsdien krijgen ze te horen dat er alleen ruimte is op het podium. ‘Perfect, want dan hebben ze de beste plekken in de zaal. Die krijg je bijna nooit als gehandicapte. Dan is het ook gelijk een statement: we zitten er in overvloed, terwijl we meestal vrij onzichtbaar zijn.’

Voor doven en slechthorenden is er een schrijftolk aanwezig. ‘Ze krijgen vooraf mijn script en alles wat live gebeurt, kunnen ze op een iPad meelezen.’

Eikhout vindt het ‘echt fucking vet’ dat ze haar ‘maatjes voorrang kan geven’. ‘In plaats van ze de deur te wijzen, kan ik ze iets veel vetters bieden. Iedereen was zo laaiend enthousiast. Op dat moment had ik echt het gevoel: hier doen we het voor.’

Eva Eikhout, Het Leven Is Kort, Net Als Ik! Leidse Schouwburg, dinsdag 25 november, 20:15 uur, €27,50 (rolstoelplaatsen €12-25)