De Netflix-serie The Chair is weliswaar vooral een comedyserie over nieuwbakken chair Ji-Yoon Kim, maar er komen genoeg serieuze zaken aan bod: Ji-Yoon (gespeeld door Sandra Oh) krijgt onder meer te maken met bezuinigingen, woke studenten en verschillende meningen onder medewerkers, om steeds te ontdekken dat ze onmogelijk iedereen tevreden kan houden.
Een klein inkijkje in het leven van een universiteitsbestuurder, dus.
‘Bij vlagen heel herkenbaar’, zei decaan Erwin Muller van de Faculty of Governance and Global Affairs en bestuurder van de campus Den Haag voor aanvang van een faculteitsraadsvergadering. ‘Het is natuurlijk uitvergroot en overdreven, maar het toont wel de bestuurlijke dilemma’s waar je mee te maken krijgt.’ We legden hem uit elke van de zes afleveringen een heet hangijzer voor.
In de eerste aflevering wordt Ji-Yoon Kim als eerste vrouw van kleur de voorzitter van het noodlijdende departement Engels van Pembroke University. Er is wat consternatie onder de oudere professoren, want het gerucht gaat dat iedereen boven de 55 jaar zal worden ontslagen: studenten komen toch niet meer op hun colleges af. Een professor van de oude garde wordt alvast verplaatst naar een aftands kantoortje in de kelder van het gebouw.
Hoe gaat u als bestuurder om met de conflicterende belangen tussen medewerkers?
‘Dat is ons dagelijks werk. Praten, praten, praten. Dat is het gouden woord. Je ziet natuurlijk dat docenten die heel lang ervaring hebben soms wat minder snel innoveren dan jonge docenten. Maar iemand zomaar naar de kelder verhuizen, dat zou ik nooit in mijn hoofd halen.
‘Het blijft altijd zoeken naar hoe je een onderwijs- en onderzoeksprogramma up to date houdt. Zijn de docenten nog in touch met de studenten? Weten ze wat er leeft? Als je boven de 55 bent, heb je daar toch een ander beeld van dan een 35- of 25-jarige collega.
‘Wij kijken per vak wie nodig is. Voor kennisoverdracht kan je heel goed een ervaren iemand neerzetten. Een vaardigheidsvak vergt weer een ander soort docent.’
En als het gaat om diversiteit en inclusiviteit in het onderwijs, het zogenoemde ‘decolonizing the curriculum’?
‘Ook daar geldt weer: praat erover. Wat is dat, decolonizing? Waarom willen jullie het en waar gaat het dan om? Is het voor ieder vakgebied ook te doen, en hebben we docenten die dat kunnen? Het is een interessant, maar ook moeilijk vraagstuk. Soms voelen mensen zich aangevallen, alsof ze zelf de kolonisatoren zijn. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Wel wordt langzamerhand iedereen zich ervan bewust dat je met een bepaald perspectief kijkt naar de wereld, terwijl er meerdere perspectieven zijn.’
Bill, een van de docenten en vriend van Ji-Yoon, komt onder vuur te liggen als hij op ironische wijze een Hitlergroet brengt tijdens college. Een filmpje wordt online verspreid, en gaat zonder context een eigen leven leiden. Er ontstaat een mediastorm.
Bij FGGA zijn er ook een aantal van dit soort voorvallen geweest: eerstejaars brachten een Hiltergroet op een groepsfoto, op een whiteboard stond de leus ‘Van vreemde smetten vrij’, in appgroepen deden studenten extreemrechtse uitingen. Wat doet u daarmee als bestuurder?
‘Tja, hoe doe je dat… Victor (Koppelmans, hoofd communicatie, red.) houdt constant in de gaten wat er op social media over FGGA gezegd wordt. Als er iets is, hebben we er meestal contact over of we er iets mee moeten. Dat vind ik een van de ingewikkeldste dingen. Het kan heel hectisch zijn. Er verschijnt iets online, in een appgroep, op Twitter, en dat wordt als waarheid geponeerd.
‘Dat moeten we eerst onderzoeken, denk ik dan, maar daarin loop je snel achter. Mensen bij elkaar krijgen kost al snel een dag, en de snelheid van social media is zo groot. Het is dan vooral zaak iedereen snel te laten weten wat je gaat doen en wanneer je wel kunt communiceren, ook al weet je zelf als bestuurder nog niet wat er aan de hand is. Heel vaak, en dat is het vervelende, zingt er iets rond waarvan wij ook niet precies kunnen achterhalen wat het is.
‘Toch is het belangrijk om zo snel mogelijk te handelen, want zulke situaties kunnen mensen heel erg schaden. Als medewerkers of studenten op enige manier gecanceld worden, dan kan dat effecten hebben op de lange termijn. Nu waaien de meeste Twitterstormen snel over. Morgen is er weer iets nieuws. Maar toch: sommige dingen hebben lang effect.’
Welke zoal?
‘Die appgroepen die je net noemde bijvoorbeeld, die blijven hangen in de beeldvorming. Als je iets zegt, staat het al snel all over internet, met een beetje pech met een filmpje erbij, geknipt en alles. Dat maakt het lastig.’
Kan een bestuurder het dan eigenlijk wel goed doen?
‘Meestal kun je de meeste mensen wel tevreden krijgen. Maar iedereen blij, dat is helaas een illusie.’
Een oude prof moet meekijken bij een college van de jonge docent Yaz om inspiratie op te doen voor zijn eigen stijl van lesgeven. Tot zijn afgrijzen laat ze studenten een rap maken. Ondertussen breekt er protest uit tegen Bill, de docent van de Hitlergroet, met leuzen als ‘No Nazis at Pembroke’.
Studenten worden activistischer en protesteren sneller. Wat merkt u daarvan?
‘Petities en protesten zijn veel populairder zijn dan twee, drie jaar geleden. Ik heb het er ook over met collega’s: waarom is dat? Misschien is het de tijdsgeest, heeft de toenemende polarisatie er iets mee te maken, of zijn de wegen naar vertegenwoordigende organen ontoereikend? We weten het niet precies.
‘Als studenten een bepaald thema belangrijk vinden, moet je met ze in gesprek. Maar als het dreigementen worden, “als dit, dan dat”, dan helpt dat gemiddeld genomen niet. Op een gegeven moment moet er toch een beslissing komen: je krijgt wel of geen geld, of iets anders. Dat moet je goed onderbouwen en uitleggen, maar je moet er wel aan vasthouden.’
In het geval van die appgroepen, is het bestuur verantwoordelijk voor wat studenten daarin doen? Eigenlijk staan ze los van de universiteit.
‘Dat is heel ingewikkeld. Formeel hebben we daar inderdaad niks mee te maken. Maar ja, het straalt wel op ons af, zoals dat heet. Daar wil je dan toch iets aan doen.’
Ook weer praten?
‘Veel meer heb je ook niet. Als iets zich voordoet bij een studentenvereniging, kun je ze een beetje uitsluiten van universitaire feestjes en geen subsidie meer geven, maar daar stopt het wel. Je moet het hebben van praten, nog een keer praten en anderen laten praten.
‘Straffen gaat niet, zo is de verhouding tussen ons en studenten niet. Ze zijn niet bij ons in dienst en je kan ze moeilijk in de hoek zetten. Je hebt niet zoveel formele mogelijkheden of bevoegdheden als universiteit, en die hoeven we ook helemaal niet hoor.’
Studenten en Ji-Yoon willen dat Yaz een vaste aanstelling krijgt. Daarvoor is er een aanbeveling nodig van een oudere professor, maar die wil niet voor haar in de bres springen. Uiteindelijk neemt Ji-Yoon onder druk iemand anders aan voor de positie.
Wat hebben studenten te zeggen over onderwijs?
‘Natuurlijk houd je in bepaalde mate rekening met hun wensen. En die veranderen. Tien jaar geleden kregen duurzaamheid of inclusiviteit veel minder aandacht. Maar nu nog een college geven over de grote stad bijvoorbeeld, zonder die onderwerpen, dat kan eigenlijk niet meer.’
In de serie komen er steeds minder studenten naar college. Bij Rechten werd daar ook over geklaagd. Geldt dat ook voor FGGA?
‘Dat is wel een discussie. Wat is de meerwaarde van die grote colleges, wat wil je daarmee? Als corona ons iets geleerd heeft, is dat er meer mogelijkheden zijn. Van grote hoorcolleges kan ik me goed voorstellen dat een deel dat online thuis volgt of later kijkt. Maar studeren is meer dan kennis verwerven. Het is ook samenwerken, elkaar ontmoeten. Dat doe je niet vanachter je scherm.’
De jonge docente Yaz overweegt naar Yale over te stappen, want daar kan ze een vaste en beter betaalde aanstelling krijgen. Bill bereidt zich ondertussen voor op zijn proces aangaande de Hitlergroet.
Hoe ver gaat u om medewerkers te beschermen als de publieke opinie zich tegen hen keert?
‘Als er naar ons oordeel weinig of niks aan de hand is, zullen we ons niet snel door de publieke opinie laten beïnvloeden bij de formele aanstelling van mensen. Je moet er zo zuiver mogelijk mee omgaan. Dat is niet altijd makkelijk, want het levert minder weerstand op om mee te bewegen met wat er buiten wordt geroepen.’
Maar er zijn ook situaties waarin niet is te achterhalen wat er gebeurd is, of waarin mensen van mening verschillen over wat wel of niet door de beugel kan.
‘We hebben wel veel methoden om dat onderzoeken en te beoordelen: vertrouwenspersonen, instellen van een commissie, intern of extern, de hele rataplan. Dat is in de afgelopen jaren echt verbeterd, het is terecht veel intensiever geworden.
‘We zijn transparanter geworden. Wat wij elke maand in de faculteitsraad bespreken, daar bespraken mijn verre voorgangers twintig of dertig jaar geleden nog geen kwart van. Dat is echt veranderd, en dat is ook prima.’
Ji-Yoon treedt af als voorzitter: ze keert terug naar het onderwijs, waarbij ze zich meer op haar gemak voelt. Een andere vrouwelijke professor neemt het stokje van haar over.
Mist u het doceren?
‘Zeker. Ik heb dertig jaar colleges gegeven en vond het buitengewoon leuk. Maar het leuke aan besturen is dat je meer kunt realiseren dan als docent. En na dertig jaar college geven is er vast ook een nieuwe generatie die dat veel beter kan dan ik.’
Begreep u de keuze van Ji-Yoon om een stap terug te doen?
‘Nou, de dilemma’s in de serie waren natuurlijk wel heel erg. En als je er zo ongelukkig van wordt, moet je heel snel iets anders gaan doen. Maar ik vond het wel een makkelijke oplossing. Als bestuurder, ook aan de universiteit, krijg je onvermijdelijk te maken met tegenwind. Soms zijn mensen het nou eenmaal niet met je eens. Toch moet je dan volhouden en kijken waar je uitkomt.’