‘Ik zag vorig jaar een fragment van de talkshow Renze’, vertelt schrijver en theatermaker Marthe van Bronkhorst. ‘Hierin ging het over de snelwegblokkade door Extinction Rebellion. Een van de activisten was uitgenodigd om uitleg te geven over burgerlijke ongehoorzaamheid.’

In de uitzending legde de activist uit waarom hij een snelweg wilde bezetten: protest moet een beetje ontregelend zijn. Die methode was in het verleden ook succesvol, zoals bij protesten voor vrouwenkiesrecht. ‘En echt, hij haalt nog niet adem of hij wordt al onderbroken door twee RTL-journalisten, een politieagent en een schaatser. Allemaal reageren ze heel negatief. Het zijn trouwens allemaal mannen, ze praten door elkaar heen. Frits Wester begint vervolgens uit te leggen hoe het nou precies zat met dat vrouwenkiesrecht. Het publiek, voornamelijk vrouwen, zit braaf te luisteren.’

Van Bronkhorst maakte op Instagram een reactievideo waarin ze al deze elementen benoemt. ‘Het hele fenomeen talkshow is van A tot Z zo opgezet, dat het eigenlijk de status quo bevestigt en niet echt de macht bevraagt. Dat begint al bij welke gasten er worden uitgenodigd. Het idee is dat je voorstanders en tegenstanders moet uitnodigen, maar bijna altijd is een van de groepen in de minderheid en die wordt vervolgens overschreeuwd.

‘Je hebt op tv nu een kleurenpalet van allemaal rechtse talkshows. Talkshows zijn bang om links genoemd te worden, verwijten te krijgen als “niet neutraal”, “woke gedoe.” Ze pretenderen neutraal te zijn, maar zijn eigenlijk rechts.’

Haar Instapost ging viraal in Nederland. Zo kwam ze in contact met theatermaker Johnny Tudor. ‘We dachten: iemand moet dit op de hak nemen, want dit kan toch niet de enige serieuze nieuwsduiding zijn die we hebben? In talkshows wordt in Jip-en-Janneke-taal gebabbeld over het nieuws, ook met mensen die er niet per se verstand van hebben, zoals een schaatser.

‘Als iedereen kan zeggen “wij zijn neutraal”, kunnen wij dat met de Talkshow Talkshow dus ook doen. En welke zichzelf respecterende talkshow heeft nou geen huisband? Onze keuze is gevallen op Woody Grooves, een band die activistische synth-pop maakt. Maar we hebben de band echt alleen maar uitgekozen op zijn kwaliteit, dat ze ook activistisch zijn, is gewoon toevallig.’

Ze haalt een ander voorbeeld aan van hoe het niet moet. ‘In de net nieuwe Talkshow Goedenavond Nederland, ging een van de eerste uitzendingen over self-made miljonairs. De miljonair die aanschoof, kreeg vier keer applaus, één keer nadat presentator Welmoed Sijtsma “You Go, Girl”, tegen haar zei. Geen woord ging over de keerzijde van mensen die zó rijk zijn, het feit dat ze significant minder belasting betalen dan gewone rijke mensen en minder dan Jan Modaal, of het gegeven dat ze vervuilend leven.

‘In een andere uitzending van hetzelfde programma was dan wél weer veel kritiek op een kinderboekje geschreven voor de viering van 750 jaar Amsterdam. Dat zou te woke en te politiek correct zijn. Er was kritiek dat Kerst en Sinterklaas er niet in stonden. Op de miljonairs was geen kritiek, hierop wel. En dan hebben we het over een kinderboekje.’

Dus staat het onderwerp van de miljonairs ook op het programma van de Talkshow Talkshow, maar dan met de kritische vragen die Van Bronkhorst miste in Goedenavond Nederland. Ook de woningcrisis wordt besproken. ‘Vaak hoor je catch phrases als “het zit vast” en “het land is vol”. Wij richten ons op wat eraan gedaan kan worden.’

Aan tafel schuiven een journalist, een beleidsonderzoeker en econoom en een politiek wetenschapper aan. Echte gasten. ‘Het is een soort scripted reality. Dat is helemaal niet anders dan een talkshow. Die gebruiken ook voorbedachte vragen, intro’s, hulpvragen en autocue. Spontane vragen heb je zelden.

‘Tijdens het verkiezingsdebat op SBS 6 mochten bijvoorbeeld “willekeurige” mensen uit het publiek een vraag stellen. Die waren zogenaamd random, maar een van hen, Cindy Slaper, bleek groot PVV-fan, ze had Wilders zelfs ontmoet, de ander, Frank van Gool, had veel geld gedoneerd aan de VVD. Zulke momenten zijn meestal gescript.’

Een ander punt van satire: ‘Ook worden gasten vaak aangedragen als dé expert in een onderwerp, maar vaak zijn dit mensen die toevallig wel politiek rechts zijn. De gasten die wij hebben uitgenodigd in de Talkshow Talkshow zijn dat “toevallig” allemaal niet.

‘Toen dinsdag bekend werd dat de coalitie uiteen was gevallen, zat diezelfde ochtend Dilan Yeşilgöz bij het programma Sven op 1 van Sven Kockelmann. Welke gast je uitkiest, is een politieke keuze. Hij had ook een politicoloog kunnen uitnodigen, maar Kockelmann koos ervoor om de leider van een van de coalitiepartijen meteen uit te nodigen. Hij weet dat zij er een belang bij heeft.

‘Gasten worden meer geselecteerd op: wie heeft een lekker citaatje, het moet knetteren, het moet er fel aan toegaan. Maar er wordt weinig nagedacht over: is dit reclame, iemands campagne? Het lijkt te gaan om sensatie, kijkcijfers en kliks.’

Theater de Generator, De Talkshow Talkshow. 5 juni, 19.30. Ticket 3,50 online, 2,50 aan de deur