‘Mijn favoriete powerballad? Dat is “Don’t Cry” van Guns ‘n Roses. Als tiener kreeg ik die op een casettebandje van een vriend. Ik speelde het af, spoelde het bandje terug, en speelde het opnieuw af. Telkens opnieuw. Na een jaar kreeg ik het hele album van mijn vader.’

Op 12 september is ‘De Nacht van de Powerballad’ in de Nobel. ‘Zing je longen uit je lijf’, belooft het programma, en daar lenen powerballads zich inderdaad uitstekend voor. Het zijn vaak nummers met een flinke portie nostalgie en een hoog meebrulgehalte. Maar hoe komt dat eigenlijk? 

Carlos Roos Muñoz is docent bij de Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), doet onder meer onderzoek naar culturele musicologie en legt het uit. ‘De powerballad heeft een paar herkenbare eigenschappen: laag tempo, sentimenteel thema. Dat kan romantiek zijn, maar bijvoorbeeld ook liefde voor je land, nostalgie, familie of het verlies van een geliefde. Vaak is de muziek in mineur geschreven. Dat is geen vereiste, maar het draagt wel bij aan dat gevoel van melancholie. Denk aan “Knocking on Heaven’s Door” van Guns ’n Roses.

‘De powerballad ontstond aan het eind van de jaren zestig, doordat popmuziek de rockmuziek beïnvloedde. Tot dan toe waren Chuck Berry en Elvis Presley grote namen binnen de rockmuziek, allebei eenlingen. In de popmuziek kwamen in die tijd grote namen als The Beatles en Beach Boys op. Ze maakten het concept van polyfonie weer populair: meerstemmigheid in dit geval door het gebruik van verschillende zangstemmen.

‘Toen dit popgenre na haar hoogtijdagen weer afnam in populariteit, aan het eind van de jaren zestig, werd het tegengeluid vanuit de rockmuziek juist weer dominanter: de rauwheid van rockmuziek en de solozanger. In het gebied tussen die twee genres ontstonden de pop-rock en de power ballad. “House of the Rising Sun” van The Animals kan je zien als een van de eerste nummers binnen dit genre.

Elektrische instrumenten

‘Waar je bijvoorbeeld in folk veel akoestische instrumenten hoort, zie je bij powerballads vaak elektrische gitaar, basgitaar, drum en keyboard, en natuurlijk onmisbaar, de zang. Door elektrische instrumenten te gebruiken, kunnen de muzikanten distortion toepassen: een toon kan elektronisch worden vervormd, waardoor een scheurende klank ontstaat. Zo kan met intensiteit worden gespeeld.

‘Daarom is “House of the Rising Sun” een goed voorbeeld. De technieken om zoveel distortion toe te passen als bands in de jaren tachtig doen, zijn er nog niet. Maar je hoort al hoe de zanger wisselende mate van intensiteit gebruikt om een vergelijkbaar effect te bereiken.’

De opbouw van de nummers is al terug te vinden in klassieke muziek. ‘Je ziet het in opera’s van Mozart, waar de muziek opbouwt naar het belangrijkste moment, maar je kan nóg verder teruggaan, naar de Middeleeuwen. Als monniken “ter eer van God” zongen, werd dat woord vaak op een hogere toon en met meer versieringen gezongen.’ 

Diezelfde techniek wordt toegepast in power ballads, maar dan natuurlijk wel met nieuwe invloeden. ‘Er zit een bepaalde voorspelbaarheid in. Er wordt een spanning opgebouwd, door de zanger, maar ook door de harmonieën die de instrumenten eronder leggen. Dat bouwt steeds meer op, en als alle spanning wordt losgelaten, gaat de stem omhoog. De band Aerosmith heeft een heel arsenaal aan nummers waarin dit duidelijk te horen is.’

Emotionele climax

Een ander veelvoorkomend element is dat van call-and-response, waarbij een instrument reageert op een melodie van de vocalist. ‘Je hoort dit bijvoorbeeld in het tweede couplet van “Bed of Roses”, van Bon Jovi. De zanger en gitarist reageren op elkaar, wat het verhaal van het nummer extra versterkt. Ook in “Don’t Cry” van Guns ’n Roses zit zo’n call-and-response, maar hier vind je hem juist aan het eind van het nummer, om de emotionele climax een extra boost te geven.’

Nadat powerballads in de jaren tachtig hun hoogtijdagen beleefde, werden ze in de jaren negentig verdrongen door de grunge-beweging, met bands als Nirvana. ‘Er zijn niet veel grunge-ballads, het nummer “Black” van Pearl Jam uitgezonderd. Ballads verdwenen niet, maar gingen terug naar de subcultuur.’

Toch worden ze nog steeds veelvuldig geluisterd en ook uitgevoerd, al is het niet op de schaal van de jaren tachtig. ‘Maar de bestaande nummers blijven wel terugkomen. Er zit een groot element van nostalgie. “Bohemian Rhapsody” staat in Nederland nog elk jaar boven in de top 2000.’

De Nacht van de Powerballad. Live hardrock karaoke met Amaezing Snäke, vrijdag 12 september, 19.30, €15,90