Nog maar een maand geleden waren ze nog aan het studeren, of aan het werk. Ze startten bedrijven, gingen naar feesten, werden verliefd, bouwden relaties op. Tot op 24 februari om vijf uur ‘s ochtends de eerste explosies klonken en hun leven voorgoed veranderde.

Inmiddels zijn meer dan drie miljoen Oekraïners gevlucht, hebben meer dan tien miljoen mensen hun huizen noodgedwongen verlaten, en zijn duizenden burgers gestorven. Zes jongeren uit Oekraïne vertellen hoe de oorlog hun leven verdeelde in ‘voor’ en ‘na’.

Natasha kookt voor soldaten

Natasha Berezii (26) werkte voor televisie, maar vecht nu in het zogenaamde ‘culinaire bataljon’.

In de eerste week van de oorlog raakte een granaat een flatgebouw naast dat van Natasha in Kyiv, en ze besloot te verhuizen naar Ivano Frankovsk, een stad in West-Oekraïne. Daar, in relatieve veiligheid, voelde Natasha zich ongemakkelijk, omdat ze wilde helpen. Ze besloot te gaan koken voor het Oekraïense leger.

‘We verzamelen ons in de keuken van een restaurant, de producten worden gebracht door de lokale bevolking’, legt Natasha uit. ‘En hiervan bereiden we verschillende gerechten: borsjtsj, soepen, aardappelen en heel veel pierogi (Russische deeghapjes, red.). Duizenden per dag.’

Het voedsel wordt geleverd aan de soldaten van Oekraïne, maar ook aan vluchtelingen die onder beschietingen de steden ontvluchtten. En de beste koks van Oekraïne begeleiden het kookproces. Dergelijke culinaire bataljons bestaan in bijna alle grote steden van het land.

Max zag een vuurbal en rook buskruit

‘In de frontlinie wordt er elke dag gebalanceerd op het randje van leven en dood’, zegt Max Tokarev (25). Hij richt als soldaat elke dag wapens op de vijand.

Voorheen werkte hij op een kantoor als staalverkoper. Hij vroeg zijn vriendin ten huwelijk en ze waren zich aan het voorbereiden op de bruiloft. Maar al in 2019 besloot hij de gebieden van Oekraïne in het oosten te gaan verdedigen.

Toen dit jaar zijn contract eindigde en hij terugging naar huis, viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien vecht hij weer.

‘Een vijandelijk militair voertuig reed op een afstand van achthonderd meter van ons. Ze begonnen te vuren. Ik lag op de grond en een van de granaten explodeerde dertig centimeter van mijn gezicht. Ik zag een vuurbal, rook de geur van buskruit. Het was een explosieve golf, maar geen enkele scherf raakte me. Ik bleef in leven.’

Elke dag belt Max zijn verloofde om te zeggen dat hij het weer heeft overleefd. ‘Dat blijf ik doen, tot aan de overwinning.’ En de plannen voor daarna heeft hij ook al gemaakt. ‘De bouw in, om te helpen met de wederopbouw en ontwikkeling van Oekraïne.’

Margarita wilde niet vluchten, maar vechten

Noch familieleden, noch vrienden konden Margarita Rivchachenko (25) overhalen om haar geboortegrond Kyiv te verlaten toen de eerste explosies in de stad klonken. Margarita, die eerder werkte als pr-manager en perssecretaris van een Oekraïense volksvertegenwoordiger, pakte de wapens op en ging het land verdedigen in de gelederen van de territoriale verdediging van de hoofdstad.

‘Mijn ouders dachten dat ik zou evacueren’, vertelt ze. ‘Maar ik besloot dat ik niet wilde vluchten en ging daarom naar het militaire commissariaat.’

Daar leerde ze met wapens om te gaan. De vaardigheden om eerste hulp te verlenen had ze al, dus werd ze meteen medisch instructeur voor haar bataljon. Daarnaast zamelt Margarita medicijnen in voor burgers en geeft ze medische hulp aan wie dat nodig heeft. ‘Maar zodra ik de vijand hier zie, zal ik schieten.’

Liza overleefde het bombardement op het Marioepol Theater

Liza Fateeva (19) is student aan een acteeropleiding. Ze is acteur bij het amateurtoneel van de stad Marioepol, een stad met 400.000 inwoners die na wekenlange beschietingen door de Russen praktisch van de aardbodem is geveegd. Er zijn inmiddels ruim tweeduizend burgers omgekomen. Er vallen zoveel slachtoffers dat ze in massagraven worden begraven omdat er geen andere keuze is.

Tijdens de eerste dagen van de oorlog leefde iedereen er nog een normaal leven, zegt Liza. Mensen gingen naar hun werk, de infrastructuur was er nog. Maar een paar dagen later regende het granaten. Marioepol kwam zonder elektriciteit, communicatiemiddelen, gas en water te zitten.

‘We stonden in de rij voor water omdat er geen water meer in de huizen was’, vertelt Liza. ‘Er waren veel mensen, het was erg koud, er vielen veel granaten. We verdroegen het allemaal, toen we daar buiten stonden te wachten. Iedereen beefde van angst, sommigen huilden, maar we konden gewoonweg niet wegrennen, want er was geen druppel water in huis. Je beurt verliezen was dus ook heel eng. We hebben er drie uur gestaan.’

Om te schuilen verbleven Liza en haar familie eerst in de gang van hun appartement. Toen de bombardementen steeds dichterbij kwamen, verhuisden ze naar de schuilkelder van het Marioepol Theater. Daar zaten op dat moment twaalfhonderd mensen ondergedoken, onder wie ook veel kinderen.

Terwijl er buiten bommen vielen en er beschietingen plaatsvonden, leefde Liza twee weken verstopt in de kelder. Het meest verschrikkelijke moment in haar leven was een luchtaanval, vertelt ze: een bom van vijfhonderd kilogram die op 16 maart door een Russisch vliegtuig rechtstreeks op het theater werd gegooid.

‘De dag begon heel normaal. Iedereen in het theater werd wakker. De één kookte, de ander waste, weer een ander speelde met de kinderen. Rond tien uur ‘s ochtends zaten we in de kelder te ontbijten. Toen was daar opeens die ongelooflijke klap.

‘De kelder trilde en wij sprongen mee. Iedereen zat onder het stof, iedereen rende in de rondte, gilde, iemand zat onder het bloed omdat die gewond was geraakt door scherven. Er was grote paniek.

‘Het engste was wat ik zag toen we weggingen. Ik geloofde mijn ogen niet. Aan de ene kant stond nog een muur en aan de andere kant was een enorme krater geslagen. Ik realiseerde me dat er mensen onder het puin lagen. Dode mensen. Ik heb geschreeuwd van angst.’

Het vliegtuig dat de bom liet vallen bleef boven het theater vliegen. Liza en haar familie gingen op de grond liggen en bedekten hun hoofd met hun handen om zichzelf te beschermen tegen een mogelijke tweede explosie. Toen het vliegtuig vertrok, renden ze naar de weg en stapten in de eerste auto die stopte.

Die dag was het nog mogelijk om de stad te verlaten langs een ‘groene corridor’, zoals afgesproken met de bezetters. Liza en haar familie wisten te ontsnappen. De meeste mensen die in de kelder van het theater achterbleven overleefden de aanval ook, hoewel aanvankelijk maar weinig mensen daarin geloofden. De stad ontvluchten is voor inwoners van Marioepol inmiddels ook geen mogelijkheid meer: de veilige wegen worden door de Russen geblokkeerd.

Artem bezorgt medicijnen en munitie

Artem Datochnyi (25) is een financieel analist uit Kyiv. Hij heeft twee opleidingen gevolgd, waarvan één aan de Haagse Hogeschool, maar is teruggekeerd om in zijn geboortestad Kyiv te wonen en te werken.

Hij werkte in een groot bedrijf en stond op het punt promotie te krijgen toen de oorlog begon. Nu houdt hij zich bezig met het redden van mensen die door beschietingen vastzitten.

Artem en zijn vrijwilligersteam hebben ongeveer dertig mensen geëvacueerd uit de steden rondom Kyiv, waar al enkele weken dodelijke gevechten met het Russische leger worden gevoerd en granaten rondvliegen.

Elke dag brengt Artem zijn leven in gevaar. Om te evacueren, reist hij langs de gevaarlijkste routes, waar de bezetters elke dag de auto’s van burgers neerschieten. Daarnaast zorgen Artem en zijn team van vrijwilligers voor voedsel en medicijnen voor burgers die het nodig hebben. Voor Oekraïense soldaten leveren ze alle benodigde munitie.

‘We bereiden ons voor op een blokkade, als die er komt. Het is ontzettend eng, maar we zullen op elke mogelijke manier helpen. We gaan er alles aan doen om het einde van deze oorlog in ons voordeel te bespoedigen.’

Nastya wilde blijven, haar man niet

Nastya Vykhrova (24), journalist van een van de nationale tv-zenders in Oekraïne, voelt zich ongemakkelijk. In de eerste dagen van de oorlog vluchtte ze naar Nederland. Ze is veilig, maar haar familie is in Soemy achtergebleven, een stad die al enkele weken door de bezetters wordt beschoten.

‘Ik wil ze helpen, maar ik weet niet hoe. Zij zitten nu in oorlogsgebied, en ik ben hier. Ik kan ze niet vertellen wat ze moeten doen. Ik kan zo’n verantwoordelijkheid niet op me nemen.’

Nastya wilde zelf in Kyiv blijven, waar ze de afgelopen jaren had gewoond, maar haar man haalde haar over om toch te vertrekken.

‘Ik zei tegen hem: laten we naar een schuilplaats gaan, daar wachten we af en dan komt alles goed. Maar hij komt uit Syrië en heeft het allemaal al meegemaakt. Hij verhuisde juist naar Oekraïne om te ontsnappen aan de oorlog. En nu zou hij dat nogmaals moeten doormaken.’

Op de allereerste dag van de oorlog vluchtten ze. In Montfoort, Nederland, helpt Nastya nu in vrijwilligerscentra. Ze houdt ook een blog bij, waarin ze vluchtelingen vertelt hoe ze het land het beste kunnen verlaten. ‘Als de oorlog voorbij is, keer ik absoluut terug naar Oekraïne. Dat weet ik zeker.’