Midden tijdens het tentamen van Yasmijn Jagtenberg ging het brandalarm af. Alsof een brandoefening tijdens een belangrijke toets nog niet vreemd genoeg was, werd het nog schrijnender: niemand kon Jagtenberg, die in een rolstoel zit, helpen evacueren.
Het is een incident dat past in de trend van de afgelopen jaren. In 2019 eerder schreef Mare over een soortgelijke gebeurtenis: toen werden dove en slechthorende medewerkers niet gewaarschuwd tijdens een brandoefening. Vier jaar later blijkt dat niet anders te zijn.
De Universiteit Leiden mag dan zeggen inclusiviteit hoog in het vaandel zeggen te hebben, studenten met een functiebeperking worden vaak vergeten, klagen ze. Nog steeds stuiten ze op talloze barrières: gebouwen zijn slecht toegankelijk, informatie over voorzieningen is onvindbaar en professoren zijn lang niet altijd bereid te helpen.
Lijnrecht tegenover elkaar
Volgens het Fenestra Disability Centre heeft ongeveer 10 procent van alle studenten aan de Universiteit Leiden een functiebeperking. ‘Dan hebben we het over studenten die bij het studeren daar last van ondervinden’, vertelt Marcel Melchers van Fenestra.
‘Dat zijn 3.300 studenten die net als ieder ander willen studeren. Er is wel een ontwikkeling geweest als het gaat om aandacht voor studenten met een functiebeperking, maar er valt nog veel winst te behalen. Er mag zo min mogelijk verschil zijn tussen de benaderingen van studenten op diverse opleidingen.’
Fenestra wil meer rechtsgelijkheid, zegt hij. ‘Het moet bijvoorbeeld niet zo zijn dat je als student bij de ene opleiding iets wel krijgt en bij de andere opleiding niet.’
Het is alleen lastig om met alle studenten rekening te houden. ‘De wensen zijn soms zeer specifiek gebonden aan het individu en kunnen zelfs lijnrecht tegenover de wensen van andere studenten met een beperking staan.’
Of studenten tevreden zijn over de universiteit, vindt Melchers lastig te peilen. ‘Er wordt geregeld gemeten en als Fenestra scoren we tussen de 6,5 en de 7. Studenten zeggen vaak wel dat ze blij zijn met onze hulp en ik hoop dat dat zo is. Ze komen naar ons toe met allerlei verzoeken, maar helaas lopen we soms tegen de grenzen aan van wat mogelijk is.’
‘Docenten hebben nauwelijks inlevingsvermogen’
Stephanie Lones (26) studeert Engelse taal en cultuur en heeft ‘een lange lijst’ aan chronische ziekten, autisme en is slechthorend.
‘Chronisch ziek zijn is een fulltimebaan, zeg ik altijd. Al het uitzoekwerk kost enorm veel energie en die heb ik niet. Als student ben je verantwoordelijk voor alles. Ik moet er bijvoorbeeld zelf voor zorgen dat ik de colleges kan horen. Ik neem mijn eigen apparatuur mee – dat in mijn eerste jaar zelfs nog uit mijn tas is gestolen terwijl ik met de docent stond te praten. Het is vervelend dat ik alles zelf moet regelen, in plaats van dat de universiteit ringleiding heeft waarmee ik mijn gehoorapparaten kan verbinden.
‘Colleges verstaan was vooral een probleem tijdens de pandemie. Ik verstond de filmpjes vaak niet goed en niet alle docenten waren altijd bereid hun tekst op te sturen of voor ondertiteling te zorgen. Ik denk dat dat luiheid is. Ik merk bij sommigen onbegrip en weinig inlevingsvermogen.
‘Makkelijker kunnen vragen om uitstel, een flexibelere aanwezigheidsplicht en een vrijstelling van het meenemen van – heel zware – boeken zouden mij enorm helpen. Ik ben fysiek niet in staat om die te dragen, maar docenten hechten er toch veel waarde aan dat ik ze meeneem naar werkcollege.
Afhankelijk
‘Ik heb ook wel eens gevraagd of op het mogelijk is om op de gang stoelen te plaatsen, want soms moet ik bij collegezalen wachten tot de zaal opengaat. Als ik te lang sta, val ik flauw. De reactie die ik dan krijg, is dat ik zelf een stoel mee moet nemen. Ik kan geen stoel dragen, dan gaat mijn schouder uit de kom.
‘Ik maak alle tentamens op mijn laptop, maar ik had één toets waarbij ik bij de helft moest tekenen. Ik heb slecht bindweefsel, dus als ik met de hand schrijf, gaat dat alle kanten op. Dat doet ontzettend veel pijn, maar tóch moest ik het doen. Ik kon de rest van de dag mijn hand niet meer gebruiken.
‘Na het tentamen heb ik contact opgenomen met die docent, maar zijn reactie was dat hij de hoeveelheid vragen waarbij moest worden getekend wel meeviel. Dat vond ik heel pijnlijk. Hij heeft geen idee, hij heeft geen beperking. Ik weet dat die silversplints (een soort spalken, red.) om mijn polsen eruitzien als sieraden, maar ik draag ze niet voor niets.
‘Onbegrip is de kern van het probleem. Het verschilt zo erg per persoon hoeveel begrip je ontvangt. Dat maakt je enorm afhankelijk van docenten en dat is niet fijn. Door dit soort slechte ervaringen ben ik soms bang om dingen van mensen te vragen.’
‘Bij brand was ik de sjaak geweest’
Yasmijn Jagtenberg (37) studeert bestuurskunde, is raadslid bij de faculteit Governance and Global Affairs en heeft het Ehler Danlossyndroom, een genetische bindweefselaandoening.
‘Ik zit in een rolstoel en tijdens een brandoefening was er niemand om mij te evacueren. Het is dat het een oefening was, maar bij een echte brand was ik de sjaak geweest. Toen ik dit vertelde tijdens de faculteitsraadvergadering kon ik erom lachen, maar het is natuurlijk helemaal niet grappig dat ik daar plompverloren in mijn rolstoel zit. Bij een brandoefening hoort er iemand te zijn die mij naar buiten begeleidt.
‘Het is niet duidelijk wat ik in zo’n situatie moet doen. De informatievoorziening van de universiteit is sowieso een probleem. Ik heb een minor gevolgd aan de TU Delft en daar staat op de website per gebouw en per kamer een lijstje met toegankelijkheidsinformatie. Je ziet wat ze aanbieden en welke faciliteiten je kunt regelen. Die informatie kan ik nergens op de website van Universiteit Leiden vinden.
‘Voor ik begon aan mijn studie heb ik een week lang met mijn moeder door Den Haag gecrosst. Ik kon nergens vinden in welke gebouwen ik moest zijn en of die voor mij bereikbaar waren. Vooraf werd me verteld dat ik soms in een gebouw terecht zou komen dat niet goed toegankelijk is. Maar als ik vroeg om welke gebouwen dat ging, kon niemand daar antwoord op geven.
Toegankelijkheid
‘De algemene toegankelijkheid van de universiteit kan beter. Ik studeer zelf aan de campus in Den Haag. De deuren daar zijn te zwaar voor mij om open te maken. Elektrische deuren kunnen dit probleem oplossen. Maar als ik daar om vraag, krijg ik te horen dat dat niet mogelijk is vanwege veiligheidsredenen. Welke afweging maak je dan?
‘Toegankelijkheid zit al in heel kleine dingen. Met een drempelloos gebouw zou ik al heel blij zijn. En is er al sprake van toegankelijkheid, dan moet ik vaak nog via allerlei kruip- en sluiproutes de lift zien te vinden om bij mijn lokaal te komen.
‘Er wordt gedaan wat minimaal nodig is, en dat vind ik geen fijn idee. Er zit een fundamentele gedachte achter die ik graag anders zou zien, namelijk dat ik een persoon ben die gefaciliteerd moet worden om met de rest te kunnen meedoen.
‘Er is ook een visie die ervan uitgaat dat ik zo ben en dat mijn omgeving mij soms alleen een beetje in de weg zit. Ik geloof niet zo in mensen met beperkingen, maar wel dat je omgeving je kan beperken.’
‘Ik verpestte het zogenaamd voor mijn medestudenten’
Hannah (echte naam bekend bij de redactie) heeft fibromyalgie waardoor ze chronische pijn aan spieren en bindweefsel door haar hele lichaam heeft. ‘Ze deed alsof het een schande was om een functiebeperking te hebben.’
‘Op 1 september werd besloten dat online onderwijs geen standaardoptie meer zou zijn, vier dagen voor het semester begon. Ik was aangenomen bij twee masters, maar koos voor Leiden vanwege de mogelijkheid om online vakken te volgen. Vanwege mijn ziekte kan ik namelijk niet altijd naar de campus komen. Niemand van de universiteit heeft daarover contact met mij gezocht, terwijl daar bekend was dat ik van deze optie gebruik wilde maken.
‘Nu kreeg ik het pas zes weken na het begin van het semester te horen bij Fenestra. Heel zuur, want als ik het binnen vier weken geweten had, had ik nog van master kunnen ruilen. Nu maak ik dus voor elk college de afweging of ik me slecht genoeg voel om thuis te blijven.
‘In de pandemie hebben we gezien hoe goed online onderwijs werkt. Maar nu niet iedereen het meer nodig heeft, is het opeens niet meer mogelijk. Met dit soort keuzes sluit je mensen uit. Het laat zien dat universiteiten mensen met een functiebeperking niet op hun campus willen hebben.
Schande
‘Een andere reden dat ik voor de master in Leiden koos, waren de excursies. Er zouden er twee buiten Nederland plaatsvinden. Ik ben toen in gesprek gegaan met die docent, omdat ik vanwege mijn ziekte geen lange afstanden kan lopen. Dat gesprek verliep heel fijn. Ik zou een rolstoel regelen en zij zei dat alles goed zou komen.
‘Maar toen ze mij voor het eerst in een rolstoel zag bij een andere excursie, veranderde haar toon compleet. Een week eerder had ik haar hoorcollege gemist, omdat ik te ziek was. Ik heb toen aan medestudenten gevraagd of ze mijn afwezigheid wilden doorgeven. Dat heeft denk ik voor kwaad bloed gezorgd. Nu vroeg ze – op een heel nare toon – waarom ik dacht dat ik wel mee op reis kon, als ik niet eens in staat was om haar te mailen over mijn afwezigheid. Ik zei dat dat met hulp van medestudenten wel zou lukken.
‘Mijn aanwezigheid zou volgens haar de ervaring van de andere studenten verpesten. Ik zou een schande zijn tegenover de gidsen die we zouden ontmoeten, kennelijk zijn dat allemaal hoge piefen. Ook zei ze dat ik ervoor zou zorgen dat de hele groep te laat zou komen bij alle activiteiten. Overigens was ik die dag - en ben ik altijd - gewoon op tijd.
‘Dit ging twintig minuten lang door. Ik heb nog nooit meegemaakt dat iemand me zo in mijn gezicht discrimineerde. Ze deed alsof het een schande was om een functiebeperking te hebben. Alsof ik me moest schamen voor mijn lichaam. Ik durfde niks terug te zeggen, want ik was compleet in shock.
Spijt
‘Ik had alles al tot in de puntjes uitgezocht om mee te kunnen. Koste wat het kost zou ik meegaan. Al zou ik daarna een week ziek op bed liggen. Maar na dit gesprek voelde ik me niet meer veilig genoeg om een week lang met die professor samen te zijn. Ik besloot thuis te blijven, hoewel ik mijn vliegticket al had gekocht. Het doet me pijn dat ik moet vechten voor iets waar ik simpelweg recht op heb. Ik heb collegegeld betaald en dus ook betaald voor die excursies.
‘Al bijna een jaar ga ik over mijn grenzen heen om deze master te kunnen volgen, met een aanwezigheidsplicht waarbij ik soms moest kiezen tussen school en verschrikkelijke pijn, want slechts één docent wilde me online onderwijs aanbieden. Terwijl het studiejaar vorderde, voelde ik me steeds slechter. Mijn mentale en fysieke gezondheid is nog nooit op zo’n dieptepunt geweest als nu.
‘Het maakt me boos. Misschien dat ik de master ooit nog afmaak, maar ik wil zo snel mogelijk terug naar mijn oude universiteit. Ik heb spijt dat ik in Leiden ben gaan studeren.’
Update: inmiddels heeft de website van de universiteit meer informatie over de toegankelijkheid van gebouwen op de website staan.