Voor wie het was ontgaan: het einde der tijden is aangebroken. Tenminste, als je afgaat op wat Amerikaanse evangelische christenen, de zogeheten evangelicals, betogen. ‘Ze geloven dat vandaag de rapture, dus het einde van de wereld, begint’, vertelt Manon Portos Minetti. ‘Inmiddels denken ze morgen, omdat het vandaag nog niet is gebeurd.’

Portos Minetti is PhD bij het Centre for the Arts in Society en geeft op 6 oktober een lezing over haar onderzoek naar het christenzionisme in de VS. ‘Dit gebeurt om de zoveel jaar, zeker in Amerika. Toen in 2002 de Olympische spelen in Salt Lake City waren, dachten veel mensen: de Olympische vlam gaat heel Amerika in brand zetten en wij worden meegenomen naar de hemel.’

Deze keer is de aanleiding: een eindtijddroom van een Zuid-Afrikaanse pastoor. ‘Je ziet nu goed hoe groot die beweging is.’ Het gaat niet alleen om TikTok-filmpjes en memes op social media, duizenden Amerikanen hebben hun auto’s of huizen verkocht voor de verwachte rapture. ‘Er gaat zelfs een verhaal rond van een vrouw die haar kinderen aan jeugdzorg heeft overgedragen, omdat ze verwacht dat die niet meegaan naar de hemel.’

hongersnoden en oorlogen

Het apocalyptisch denken van het christenzionisme beïnvloedt op de Amerikaanse politiek. ‘Sinds Trumps tweede termijn gaan politiek en het evangelische christendom gelijk op. Bij de evangelicals heerst het idee dat de eindtijd nodig is om Jezus terug te laten keren. Ze zoeken naar bepaalde tekenen die wijzen op de eindtijd: hongersnoden, die hebben we; politieke instabiliteit, hebben we; oorlogen, zijn er ook.

‘Een ander belangrijk teken voor die eindtijd is dat de Joden in Israël moeten zijn. Voor Trump, maar met name voor zijn achterban, is het dus belangrijk dat Israël bestaat. Daarna is het idee: als alle Joden in Israël zijn, moeten we ze of bekeren tot het christendom, óf ze moeten allemaal dood en dán pas kan Jezus terugkomen.’

Dat de regering beweert juist vóór het Joodse volk te zijn, is volgens Portos Minetti een dekmantel. ‘Het klinkt als een complottheorie, maar dat is het niet. Voor Trump herkozen werd, is er door een conservatieve denktank met evangelicals een plan geschreven, Project 25, waaronder dan weer Project Esther valt. Daarin staat hoe pro-Palestijnse stemmen het zwijgen moet worden opgelegd en de tweestatenoplossing kan worden voorkomen. Ze refereren in Project Esther naar dat ultieme plan om de eindtijd sneller teweeg te brengen. Sommige passages zijn een op een overgenomen in overheidsbeleid.

‘Of Trump hier zelf ook in gelooft, is onduidelijk. Heel veel van dat eindtijd-narratief werd ook weer gebruikt tijdens de begrafenis van Charlie Kirk. Hij werd door alle sprekers een martelaar van het christendom genoemd, er zijn nu zelfs mensen die beweren dat Charlie Kirk Jezus is. Maar goed, dat werd ook gezegd over Trump nadat hij beschoten was. Trump noemde Kirk een martelaar voor Amerika en hij zet krabbeltjes onder beleid dat door zijn adviseurs wordt gemaakt, maar het is aannemelijker dat hij dat doet omdat het hem politiek wel goed uitkomt.’

Ondertussen is de scheidslijn tussen kerk en staat ‘totaal aan het vervagen’, ziet de onderzoeker. ‘De genocide in Gaza is zo hevig omdat niemand ingrijpt. Dat zou anders zijn als de VS zou zeggen: dit moet stoppen. In de VS staan lhbtq-rechten onder druk. In bijvoorbeeld Florida is er geen vaccinatie-mandaat meer, dat gaat gewoon enorm veel ziektes teweegbrengen.’

Dat het evangelicalism zo succesvol is, valt historisch te verklaren. ‘Het concept erachter wordt ook wel zombienationalisme genoemd, omdat de gedachte even doodgaat en na een aantal jaar weer tot leven komt. Zeker in een gefabriceerd land als de VS zie je dat er constant een zoektocht gaande is naar identiteit. Amerikanen zijn altijd bang geweest voor satanisme, dat wordt gezien als het ultieme kwaad. Daar tegenover staat dan het “goede” evangelisme, waar wit, mannelijk en christelijk de belangrijkste waarden zijn.’

gevecht om de ziel

Dat kwaad is elke tijdsperiode weer anders. ‘Eerst was het de inheemse Amerikaanse bevolking, daarna Chinese immigranten. In de jaren 80 waren het groepen jongeren in zwarte kleren, die zouden stiekem pedofielen zijn die baby’s opeten. Dat baby-eet- concept komt ook telkens terug. Complottheorieën, evangelisch rechts en het christenzionisme zitten heel dicht bij elkaar. Dat creëert weer het gevoel van een “wij tegen hen”-identiteit: “We voeren dit ultieme gevecht om de ziel van Amerika en wij zijn aan het winnen.”’

Gek genoeg vinden mensen dat ook leuk. ‘Ze zien het als een spel het einde der tijden te voorspellen. En omdat zij aan de “goede” kant staan, zijn ze het spel ook nog eens aan het winnen. Het voelt alsof ze onderdeel zijn van een groot geheim. En dat zie je op TikTok heel sterk, mensen lijken in een soort rapture psychosis te raken. Omdat het iets speels heeft – tekenen zien, fantaseren over hoe de hemel er dan uitziet – blijft het mensen bezighouden.’

Vindt het gedachtegoed ook zijn weg naar Nederland? ‘Het is hier kleinschaliger dan in de VS, maar ook in Nederland zijn er organisaties die geld inzamelen zodat Israëlische kolonisten op de Westoever wapens kunnen kopen. Maar toch is de christenzionistische overtuiging in Nederland een stuk minder groot dan je zou denken als je kijkt naar hoe er wordt gestemd in de Tweede Kamer.’

Manon Portos Minetti
Religie als politiek instrument: de invloed van christenzionisme in de VS
Dinsdag 6 oktober, 17:00 u
Amare (Trappen), Spuiplein 150
Toegang gratis