U wordt benoemd op een lastig moment in de geschiedenis van de universiteit, zo’n moment dat achteraf wel eens existentieel geweest kan zijn gebleken. 

Existentieel als in dat de universiteit toen ten einde kwam.

Ik richt me tot u (en tot uw naar ik hoop dorstig meelezende medeleden in het college van bestuur) met deze brief omdat ik me zorgen maak. Ik ben niet de enige van uw toekomstige schapen die zich zorgen maakt. Over de toestand in de wereld, over die in Nederland, over het klimaat, over onze academie. 

In de afgelopen jaren is het steeds minder goed gegaan met onze universiteit. Serieuze schandalen met serieuzere gevolgen en te vaak inadequate interne afhandeling, ruzies en onenigheid, meer bakstenen maar minder collega’s, geldtekort en geldverspilling, een guurder wordend klimaat voor wetenschap en onderwijs, een vijandige regering, verwoestende bezuinigingen en als reactie op deze perfect storm van ellende amechtige plannen van aanpak vanuit de universiteit zelf en een misplaatst vertrouwen in onze eigen onmisbaarheid.

Geen bedrijf

We blijken als gemeenschap waar met publiek geld onderzoek, onderwijs en outreach worden verricht niet toekomstbestendig te zijn en blijven ons maar vertwijfeld afvragen hoe het nu kan dat deze oneerlijkheid gewoon door de kosmos wordt getolereerd. We blijken ondanks onze verdien-modellen, strategische plannen, leiderschapscursussen, beleidsplannen en kwaliteitscontroles tóch geen bedrijf te zijn. Geen organisatie, maar eerder een kruising tussen een supertanker en een organisme, bijkans onmogelijk om van koers te veranderen en te groot om echt te overzien.

We blijken ontstellend kwetsbaar te zijn, zowel als zogeheten ivoren toren van geprivilegieerden en als individuele wetenschappers wier wetenschap en de communicatie daarvan leidt tot worden uitgescholden, uitgesloten, uitgekotst en bedreigd.

Maar we blijken ook een plek te zijn waar onderwijs, onderzoek en outreach gewoon doorgaat, ook al is er geen geld. Waar bestuurlijke betutteling uiteindelijk niet heel serieus wordt genomen en er nochtans mooie boeken worden geschreven en dingen worden ontdekt, ook als de omstandigheden niet optimaal zijn. Waar afdelingen al jaren feitelijk op het tandvlees van de medewerkers draaien en niet op stabiele financiering, maar elk jaar weer studenten tot aan het zweetkamertje begeleiden. Waar Leidenaren de publieke zaak dienen door te duiden, uit te leggen, contextualiseren en waar nodig te weerleggen. Waar we nog steeds een functionerende zuil zijn in onze kwakkeldemocratie.

Ik weet dat ik niet de enige ben die zich zorgen maakt, maar er zijn op dit moment al te veel profeten, politici en populisten die allen claimen namens de zwijgende meerderheid, de afgehaakten, het volk, de praktisch opgeleiden, de bezorgde burger en zo menen te moeten spreken, dus ik doe dat niet. 

Dus dit zijn mijn woorden, geuit namens mijzelf. 

Supertanker

Wat we nu niet nodig hebben, is meer van hetzelfde van de afgelopen jaren. Deze supertanker stoomt heus wel gestaag door, ook zonder ingrijpen aan de bestuurlijke top (of zelfs met). Geen grandioze plannen of ambitieuze strategieën en beleid. 

Wat we wel nodig hebben, is afweergeschut en beschutting tegen de toenemende aanvallen op de wetenschap, op vrijheid van onderwijs en onderzoek, op de plicht om ook onwelgevallige inzichten te melden. 

Wat we nodig hebben is een voorname Leidse rector die in de Pieterskerk de dies natalis met waardigheid voorzit maar in het Haagse als een straatvechter de universiteit verdedigt.

Die niet beducht is voor wat krassen op de universiteit als brand, maar wel voor krassen op haar mensen. Die naast, achter en als het moet voor wetenschappers staat die boze meutes of, wellicht nog enger, een boze eenling, achter zich aankrijgen omdat hun aanwezigheid in het publieke debat of de uitkomsten van hun wetenschappelijke onderzoek onwelgevallig worden bevonden. Bestuur niet, maar behoed.

Remco Breuker is hoogleraar Koreastudies