Wie vanaf eind jaren negentig op de basisschool of in de brugklas zat, móet haar boeken kennen: de Hoe overleef ik-reeks van schrijfster Francine Oomen. De eerste verscheen in 1998, waarna er nog veertien volgden. Ze draaien om de levens van Rosa en beste vrienden Esther en Jonas: de eerste stappen op de middelbare school, hoe het is om een datende moeder te hebben en wat er komt kijken bij de eerste zoen en het eerste gebroken hart. Kortom: hoe je moet overleven in de puberteit, mét survivaltips.
Nu is daar een zestiende titel aan toegevoegd – Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel? – speciaal voor de twintigers en dertigers van nu die met haar boeken zijn opgegroeid. De volwassen personages hebben hun puberworstelingen ingeruild voor zorgen om torenhoge studieschulden en de toekomst van de aarde, toekomstdromen die uit elkaar zijn gespat en de drang om zichzelf steeds met anderen te vergelijken.
Aan populariteit blijkt Oomen niet te hebben ingeleverd: de eerste oplage van 25.000 exemplaren was in één dag uitverkocht en het boek staat op nummer 1 in de bestseller top 60. Vrijdag komt ze naar boekhandel Kooyker in Leiden voor een meet & greet met lezers.
TikTok
Dat dit boek er kwam, is te danken aan TikTokker Jurriaan, zegt Oomen. In een video die viral ging, vroeg hij zich af waar Francine toch was gebleven, terwijl zijn generatie haar juist zo hard nodig had. Oomen, die zelf geen TikTok heeft, kwam de oproep via via onder ogen. ‘Als hij niet die opwelling had gehad, dan was dit boek er mogelijk niet geweest. Daar ben ik hem heel dankbaar voor. Hij is daarom ook een van de personages in het boek.’
In reactie op de video deed Oomen een oproep aan alle jongvolwassenen om met haar in gesprek te gaan. ‘Op de eerste dag kreeg ik al 4500 mails. Het ene verhaal was nog aangrijpender dan het andere, er kwamen hele levensverhalen langs. Ik ben er maanden mee bezig geweest om alles te lezen.’
De gesprekken die daaruit voortkwamen resulteerden niet alleen in de podcast Hoe overleef ik…, maar gaf ook veel inspiratie voor het boek. ‘Ik heb best veel inzicht gekregen in wat er speelt.’ En dat is nogal wat, vindt Oomen. ‘Er is een enorm gebrek aan connectie, aan verbinding tussen de mensen onderling. Dat geldt niet alleen voor deze generatie, maar die heeft er wel heel veel last van. Ze verbinden zich veel via schermen en sociale media. In de coronacrisis is dat verergerd. Maar dat is een heel oppervlakkige manier die niet voedt maar zuigt. Het zorgt ervoor dat mensen zich enorm met elkaar vergelijken. Anderen doen het altijd beter dan jij. Dat draagt echt niet bij aan je eigenwaarde.’
Kapitalisme
Het kapitalistische systeem verergert dat volgens haar. ‘De kerk was erop uit om ons dom en bang te houden, het kapitalisme doet dat ook. We krijgen aangepraat dat geluk niet in onszelf zit maar in een merk, een scherm, materie, een nieuw dieet. Daardoor zijn we bevestiging en geluk buiten onszelf gaan zoeken.’
Het onderwijs kan het tij helpen keren, aldus de schrijfster. ‘Ik pleit voor een basisvak dat gaat over wie we zijn, hoe we omgaan met emoties en met elkaar. Een vak over zelfkennis en zelfzorg, want dat is er flink uitgeprogrammeerd. Hoe je bent opgevoed, wat je ouders en grootouders hebben meegemaakt, heeft direct invloed op jou. We praten nog steeds niet met elkaar waar we over zouden moeten praten, al was dat vroeger nog veel erger. Problemen werden verborgen gehouden, je moest de vuile was niet buitenhangen. Tal van ouders en grootouders zijn seksueel misbruikt, maar daar werd niet over gesproken. Moeders die kinderen verloren kregen geen tijd om te rouwen. We hebben niet geleerd om te spreken over gevoelens.’
Toch gaan de twintigers van nu veel makkelijker naar de psycholoog dan vroeger. Is dat winst? ‘De ggz is failliet en functioneert niet meer. Als je naar de huisarts gaat omdat je depressief bent, vraagt de arts aan je of het in de familie zit, in plaats van waar het door zou kunnen komen. Vervolgens schrijven ze slaappillen, antidepressiva en angst- en paniekremmers voor. Dat is echt een epidemie. Er wordt niets gedaan aan de oorzaak van het probleem.’
Grote winnaar is de farmaceutische industrie, betoogt Oomen. ‘Het is de machtigste en meest winstgevende industrie van de hele wereld. Maffia is het. Er is niks mis met deze generatie, er is iets mis met deze maatschappij.’
Francine Oomen, Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel? 320 pgs. €22,50. Meet & greet bij boekhandel Kooyker, Breestraat 89, vrijdag 29 september, 17:00 uur. Gratis toegang
Fan van (bijna) het eerste uur Bo Lamsma (26) is een van de inspiratiebronnen voor het nieuwste boek van Francine Oomen. Toen de auteur haar lezers opriep met haar in gesprek te gaan, besloot ze te mailen. Uit meer dan vierduizend inzendingen werd ze gekozen.
‘Dat had ik natuurlijk nooit verwacht. Ze zei dat ik een soort boegbeeld was van de HOI-generatie (Hoe overleef ik-generatie, red.). Ik heb van studie gewisseld, heb twee jaar een baan gehad waarvan ik niet wist of ik daarin verder wilde en ik woon op mezelf, wat af en toe best lastig is. Iedereen heeft verwachtingen van je, je moet altijd maar groeien. We leven in een maatschappij vol prestatiedruk.’
Het gesprek resulteerde in een aflevering van de Hoe overleef ik-podcast: over het najagen van dromen en doen wat bij je past.
Lamsma is fan vanaf het begin. ‘Nou ja, in 1998, toen het eerste deel verscheen, was ik twee. Maar vanaf het moment dat ik kon lezen heb ik alle boeken opgepakt. Als er een nieuwe uitkwam, kreeg ik dat van mijn oma. Met haar naar de boekwinkel gaan was altijd een speciaal moment.’
De nieuwste had ze in een dag uit. ‘Meteen in het eerste hoofdstuk gebeurt er iets wat ik niet zag aankomen, heel heftig. Nee, ik ga niet zeggen wat, dat is een spoiler. Francine weet heel goed te vangen waarmee mijn generatie mee worstelt.’
Het lezen voelde als thuiskomen, zegt ze. ‘Het boek begint met een mail. In haar vorige boeken werd ook veel gemaild en ge-msn’t.’ En ook de survivaltips zijn wederom nuttig. ‘Maar de tip die eigenlijk in elk boek voorkomt, is: praat met anderen over wat je dwarszit en krop het niet op.’
Volgens Lamsma is het boek leuk voor ‘iedereen die net klaar is met studeren’. In haar eigen BookTok-video’s @boleestenschrijft, waarmee ze jongeren aan het lezen probeert te krijgen, raadt ze de nieuwe Oomen dan ook van harte aan. ‘Francine beleeft een revival, ze heeft ook al aangekondigd dat er een vervolg komt.’
