‘Typisch een vorm van linkse dictatuur’, aldus Appie1959. ‘Ja, het is triest gesteld’, beaamt Kassandra. ‘Wetenschappers zijn zelf bezig de echte wetenschap de nek om te draaien. Politieke correctheid  zou geen rol moeten spelen, maar is allesbepalend.’ ‘Dat de rest van de academische wereld dit toelaat is een schande’, foetert B. Kuipers. ‘Het zal wel weer door schreeuwend links totaal ontkend worden’, voorspelt Angelrat. ‘Die staan als dit voorgelezen zou worden met hun vingers in de oren tralala te gillen.’

Het zijn maar enkele reacties onder het artikel ‘Kritische wetenschappers eisen academische vrijheid terug: “De balans is compleet zoek”’ waarmee De Telegraaf vorige week de bijeenkomst ‘Open debat in de wetenschap’ aankondigde, die vrijdag in het Kamerlingh Onnes Gebouw werd gehouden (verslag daarvan staat hier).

Noodkreet

De verontwaardiging bij lezers is begrijpelijk, want het stuk is een verontrustende noodkreet. De wetenschappers die verslaggever Wierd Duk aan het woord laat, slaan alarm: het is bar en boos gesteld met de Nederlandse universiteiten. Een linkse kliek bepaalt al het onderzoek waardoor tegendraadse geluiden worden gesmoord en er nauwelijks nog debat plaatsvindt.

De wetenschap is te belangrijk om niet scherp in de gaten te houden en het is meer dan terecht dat journalisten dat doen, zie alle berichtgeving over terrorprofs, fraude, wangedrag en andere misstanden. Dat ieder medium daarbij zijn eigen signatuur en invalshoeken kiest is logisch en prima. Lang leve meerstemmigheid.

‘Bij De Telegraaf kan ik veel meer het verschil maken’, zei rechtbankverslaggever Saskia Belleman daarover onlangs tegen Leidse studenten bij de opnames van College Tour: de podcast. ‘De lezers van de Volkskrant of NRC zijn zelf de rechters, advocaten en officieren. Die hoef ik niks uit te leggen. Ik vind het juist belangrijk om uit te leggen hoe de rechtsstaat werkt aan mensen die dat niet automatisch weten.’

Hulde dus ook voor Wierd Duk die dezelfde lezers bijspijkert over het belang van academische vrijheid. Samen met de rechtstaat liggen ook universiteiten onder vuur. Het hoger onderwijs is zo’n beetje de enige sector waarop het voortdurend vallende flitskabinet Schoof blijft bezuinigen, wetenschappers worden belaagd en zelfs bedreigd. Dus als er nu óók nog sprake blijkt te zijn van een geheime gedachtepolitie die academische censuur toepast, moet de onderste steen boven.

Ondermijning

Trouwens: ook journalisten staan onder druk, met dank aan dictatoriale populisten die ze ‘tuig van de richel’ noemen of, zoals afgelopen dinsdag nog: ‘a terrible person and a terrible reporter’. Het enige wat de media tegen deze ondermijning kunnen doen, is de waarheid laten winnen door onvermoeibaar en zo nauwkeurig mogelijk tegels te blijven lichten volgens de journalistieke basisbeginselen: feitelijk, betrouwbaar, controleerbaar, met hoor en wederhoor.

Het zijn kortom cruciale tijden. En laten we met dat besef in het achterhoofd het stuk van Duk – dat we hieronder in zijn geheel citeren met een beroep op de academische vrijheid, bevordering van het debat en journalistieke transparantie  – nog eens nauwkeurig lezen.

(TIP: lees hier de krantenpagina)

Amsterdam - De Nederlandse academische wereld wordt geplaagd door een gebrek aan inhoudelijk debat, vinden kritische wetenschappers. Zij claimen de academische vrijheid terug. ,,Er is behoefte aan tegendraads onderzoek.’

Steije Hofhuis (42) is migratieonderzoeker. ‘Misschien wel het meest gepolitiseerde onderzoeksveld’, weet de gepromoveerde historicus. In de academische wereld stuit Hofhuis regelmatig op bezwaren als hij gevestigde namen tegenspreekt*.

Zo is onder veel collega’s de gedachte gemeengoed* dat immigratie vóór 1800 helemaal niet als een probleem werd gezien.

‘Maar dat klopt niet’, zegt Hofhuis. ‘Immigranten in de Gouden Eeuw moesten zich wel degelijk aanpassen. Geïmmigreerde Joden in Amsterdam mochten bijvoorbeeld geen seks hebben met christelijke vrouwen. En de komst van kansarme immigranten werd beperkt.’

Krijg dit soort bevindingen, die indruisen tegen de conclusies van veel aangehaalde en in de media zichtbare immigratieonderzoekers als Leo Lucassen en Hein de Haas, maar eens gepubliceerd*.

Hofhuis: ‘Ik stuurde een artikel hierover naar een Nederlands geschiedenistijdschrift*, waarin ik er ook op wijs dat de huidige instroom van hoge aantallen immigranten die ver afstaan van de westerse cultuur - in combinatie met een politiek die minder aanpassing afdwingt - historisch gezien wél uitzonderlijk is. 

Volgens hen kon deze stelling makkelijk worden weerlegd. Maar toen ik herhaaldelijk om die literatuur vroeg, kwamen ze* met één artikel, over iets anders: het islamdiscours.’

Hofhuis, die werkt bij het Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung, zal het niet met zoveel woorden zeggen*,

maar het onderzoek naar immigratie helt - niet alleen in Nederland - zwaar naar ‘links’*. Met ‘immigratieverheerlijkende’ conclusies, zoals hij het noemt, kom je in de academische wereld een stuk verder dan met immigratiekritische uitkomsten.

Zo lukt het onderzoeker Jan van de Beek, die op basis van cijfers betoogt dat immigratie veel meer kost dan dat ze oplevert, telkens niet om een aanstelling aan een universiteit te bemachtigen*.

Dat laatste, zegt biochemicus en universitair hoofddocent Raymond Poot (58), is een goed voorbeeld van de eenzijdige blik in de academische wereld. Poot: ‘Van de Beek krijgt geen plek omdat ze hun vingers niet willen branden* aan iemand die niet dezelfde opinie heeft als zij.’

Samen met andere academici, onder wie ook de Vlaamse filosoof Maarten Boudry, stellen Hofhuis en Poot de vraag: hoe breken we het academische debat in Nederland, dat zozeer wordt gekenmerkt door (politiek correcte) starheid, open?

Op een ‘onderzoekende’ bijeenkomst aan de Universiteit Leiden, deze vrijdag, willen ze daarover met het publiek in gesprek gaan. Hofhuis: ‘We zijn een diverse groep mensen met verschillende politieke voorkeuren, die met elkaar de zorg delen voor het gebrek aan ruimte voor zo’n debat.’

Het grote publiek kreeg sinds 7 oktober 2023, de slachting door Hamas-terroristen aan de grens met Gaza, vooral het activisme mee aan veel Nederlandse onderwijsinstellingen. Bezettingen, demonstraties door vaak gemaskerde, veelal buitenlandse studenten, vernielingen, docenten die deelnamen aan de acties*, universiteitsbesturen die niet optraden toen Joodse studenten en docenten werden geïntimideerd. Het beeld is niet fraai.

Is dit een reflectie van wat zich breder afspeelt in de academische wereld? Hij heeft regelmatig het gevoel op eieren te moeten lopen, erkent Steije Hofhuis: ‘Het kan je bijvoorbeeld worden nagedragen als je de - in de ogen van collega’s -’verkeerde media‘* te woord staat. 

Maar de belastingbetaler* betaalt mijn onderzoek, dan moet ik niet zeggen: met sommige media deel ik mijn bevindingen niet.’

Van ideologische druk hebben bèta-wetenschappers als hij op een andere manier last, zegt Raymond Poot. Zo werden subsidies vanuit de fossiele industrie en het werken met proefdieren aan banden* gelegd, op ideologische gronden.

Ook klinkt in de marge* de roep om ‘wiskunde te dekoloniseren’.

‘Maar wat mij vooral stoort, is dat onderzoekers steeds minder worden beoordeeld op hun prestaties. Wij hadden een fantastisch systeem in Nederland waarin de kwaliteit van wetenschappers werd afgemeten aan hun aantallen publicaties, de kwaliteit van de tijdschriften waarin zij publiceren en het aantal internationale citaties per wetenschapper. We staan daardoor internationaal in de top 5. Dat systeem is stap voor stap losgelaten omdat een groep bestuurders* vond dat het geen goed idee is. 

Nu worden belangrijke beurzen uitgedeeld zonder bijgeleverd cv van de wetenschapper* die geacht wordt het onderzoek uit te voeren.’

Poot verwacht hierdoor een einde aan de topresultaten van Nederland op internationale kwaliteitslijsten. ‘In het regulier onderwijs* zie je hetzelfde:

we scoorden in de jaren 90 na Finland nog het hoogst in de PISA-onderzoeken*,

maar de resultaten zijn nu, na allerlei ‘hervormingen’ door bestuurders*, dramatisch . Alleen Griekenland doet het slechter in Europa.’

Poot wil dat de politiek ingrijpt*.

Dat zal nog lastig worden. ‘Een minister die de problemen in het onderwijs goed zag en er echt iets aan wilde doen, Dennis Wiersma, is eruit gewerkt*.

In de onderwijswereld bestaat een enorme dwang van bestuurders*, die zeggen: ‘We gaan het zo en zo doen.’

Tegenspraak kan einde loopbaan betekenen. Daarom zingt men koekoek één zang*.’

Er zou een fonds voor tegendraads onderzoek moeten worden opgericht, zegt Steije Hofhuis. ‘Laat partijen in de Tweede Kamer*

in roulatie wetenschappers aanwijzen* die in zo’n commissie voorstellen beoordelen. 

Zo treed je uit de cocon van gelijkgestemden, die het zicht op de werkelijkheid hebben verloren omdat hun aannames nooit worden uitgedaagd. Kijk naar mij: in de samenleving zit ik politiek in het midden: op sommige punten links, op andere rechts. In de academische wereld word ik gezien als uiterst rechts. De balans is compleet zoek.’*