Saskia Belleman (66) heeft geen goed woord over voor de mannelijke leden van het Amsterdams Studenten Corps die vrouwelijke leden in 2022 ‘sperma-emmers’ noemden wier ‘nek je moet kunnen breken om je lul erin te steken’.
Het leidde niet tot een vervolging, maar het Openbaar Ministerie had op zijn minst een ‘foei-gesprek’ met de jongens kunnen voeren, vindt Belleman. ‘Het OM had ze moeten vragen of ze advocaat, rechter of officier willen worden en dat ze dat beter niet kunnen doen. Wat kunnen vrouwen straks verwachten van jongens die deze dingen zeggen? Het is laf en hufterig.’
Aldus rechtbankverslaggever van De Telegraaf en maker van Zij is van mij, een podcast en boek over vrouwenmoord. Maandagavond was ze te gast bij College Tour: de podcast, gemaakt door de Leidse masterstudenten van journalistiek en nieuwe media onder leiding van tv-presentator en docent Twan Huys. In een volle Lipsiuszaal werd Belleman door Huys én een volle zaal studenten bevraagd over haar werk.
Strafrecht
Daar kwam een onderwerp dat Belleman zeer aan het hart gaat uitgebreid aan bod: femicide. Elke acht dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord, veelal door de partner of ex van de vrouw. ‘Ik vind dat straffen op dergelijk geweld best hoger mogen’, antwoordt Belleman op de vraag van een student. ‘Sterker, ik vind dat femicide in het Wetboek van Strafrecht zou moeten worden opgenomen. Moord en doodslag staat er al in en rechters kunnen de strafmaat al van specifieke omstandigheden laten afhangen. Maar je ziet dat dat niet altijd gebeurt. Alleen al voor de beeldvorming is het goed om het toch apart op te nemen in het Wetboek.’
Maar preventie is minstens zo belangrijk. ‘We moeten beginnen bij de opvoeding van jongens, hen aanspreken op hun gedrag jegens meisjes. Er moet worden afgeleerd dat jongens stoer moeten zijn en niet mogen huilen. Waarom niet?’
Niet alle mannen zijn roofdieren, benadrukt Belleman. Maar ze ziet wel hoe velen zich op sociale media voelen aangevallen. ‘Ik denk dan: laat de boodschap nou op je inwerken, en als je vindt dat je niet tot die groep behoort, spreek dan in ieder geval de mannen erop aan die zich wel op een verkeerde manier gedragen jegens vrouwen.’
Geen grenzen sluiten
Datzelfde gebeurde in de weken na de moord op Lisa. Zelfs haar eigen Telegraaf-collega Wierd Duk voelde de behoefte om erop te reageren met de tweet: ‘Niet te harden dat jongens en mannen nu generiek verdacht worden gemaakt.’ ‘Daarover heb ik hem opgebeld’, zegt Belleman. ‘Ik vind het onzin dat mannen in zijn algemeenheid in het verdachtenbankje worden geplaatst, maar het zijn wel altijd mannen die het doen. Dat moet je dan wel kunnen benoemen.’
Sommige mensen ‘aan de rechterkant van het spectrum’ stellen dat het probleem is ontstaan door de asielzoekers, zegt Huys. ‘Dat is niet zo’, reageert Belleman. ‘Het loopt dwars door leeftijden, afkomst en opleidingsniveau heen. Het is dus ook niet zo dat je van dit probleem af bent als je alle grenzen sluit. Dream on.’
Volgens haar pakken andere landen het probleem serieuzer aan. ‘Ik dacht dat Spanje typisch een macholand was, waar vrouwen het juist zwaar zouden hebben. Maar het is juist enorm voortvarend in het aanpakken van femicide, door mannen ervan te doordringen dat je een loser bent als je vrouwen slecht behandelt. Dat wil niet zeggen dat er nooit meer een vrouw wordt vermoord, maar het wordt wel serieus genomen en onderkend.’
Een student vraagt welke rechtszaak Belleman het meest is bijgebleven. ‘Wat ik heel schokkend vond en nooit meer vergeet was de Amsterdamse zedenzaak (van Robert M. die tientallen jonge kinderen seksueel misbruikte op kinderdagverblijven, red.). Hij selecteerde zijn slachtoffers op het feit dat ze zo klein waren dat ze nog niet konden praten. Daar heb ik dingen gehoord die ik liever niet had willen horen. Het had zo veel impact.’
Het leidde ook tot discussie bij collega-verslaggevers: wat schrijf je wel en niet op? ‘Je hoort zo veel gruwelijke details dat je je steeds moet afvragen: ga ik echt alles opschrijven? Ik heb toen duidelijk keuzes gemaakt. Je hoorde bijvoorbeeld over de link tussen een baby van acht dagen en een cockring. Kun je je dat voorstellen? Ik wilde niet uitleggen waar die voor werd gebruikt dus dat schreef ik niet op.’
Sensatiezucht
Ze voert ‘dagelijks de discussie’ in haar hoofd of bepaalde informatie relevant is voor het oordeel dat door de rechter wordt geveld. ‘Zo ja, dan moeten mensen het weten. Of ga je hiermee de grens van de sensatiezucht over? Daar wil ik vandaan blijven.’
Huys wil graag weten waarom ze voor De Telegraaf heeft gekozen. ‘Ik zit daar heel erg op mijn plek’, antwoordt ze. ‘Ik denk dat mijn man me meer een Volkskrant- of Parooltype vindt. En dat had ook heel goed gekund. Maar bij De Telegraaf kan ik veel meer het verschil maken. De lezers van de Volkskrant of NRC zijn zelf de rechters, advocaten en officieren. Die hoef ik niks uit te leggen. Terwijl ik het juist zo belangrijk vind om uit te leggen hoe de rechtsstaat werkt aan mensen die dat niet automatisch weten.’
Door haar werk heeft ze geen ander mensbeeld gekregen, zegt ze. ‘Wat ik in de rechtszaal hoor, is nog steeds de uitzondering. Ik heb het mooiste beroep van de wereld. Hoe komt het dat iemand tot een misdrijf in staat is? Dat is een vraag waar ik iedere dag mee naar de rechtbank ga.’