‘Voelde jij je in de afgelopen vier weken neerslachtig en somber?’

Het is een van de kernvragen uit een recent onderzoek waarop een groot deel van de jongeren aangaf dat ‘vaker’ te voelen. Verder blijkt dat 83 procent van de studenten angst- en depressieve gevoelens heeft.

Maar dat betekent niet dat al die studenten psychisch ongezond zijn, benadrukt Jolien Dopmeijer, mede-auteur van het onderzoek. ‘Ik wil het probleem niet kleiner maken, maar het is heel normaal dat jongeren zich soms somber voelen. Ze bevinden zich in een ontwikkelingsfase, dus het is niet zo dat die gevoelens er niet mogen zijn.’

Sinds 2021 onderzoeken het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Trimbos-instituut elke drie jaar de mentale gezondheid en het middelengebruik van hbo- en wo-studenten. Ruim 27.000 studenten vulden in de lente van 2025 de vragenlijst in. Maar dit jaar zijn de zogenoemde afkapwaarden veranderd voor de Mental Health Inventory-5, de internationale vragenlijst voor mentale gezondheid, waardoor het percentage studenten met angst- en depressieve gevoelens veel hoger uitvalt dan voorheen.

‘Daar zijn wij niet gelukkig mee’, zegt de onderzoeker. ‘Met de oude normering zou je uitkomen tussen de 50 en 60 procent. Nog steeds heel hoog, maar wel een heel ander beeld. De drempelwaarde ligt lager, waardoor je nu eerder in dat vakje valt. Het is niet fijn dat er ineens 83 procent staat, maar we hebben naar de voorgaande jaren gekeken met deze nieuwe normering en dan zijn de cijfers nagenoeg gelijk.’

Verbetering

In het onderzoek wordt niet letterlijk gevraagd of studenten angst- of depressieve gevoelens hebben. ‘We stellen algemenere vragen die gaan over hoe ze zich in de afgelopen vier weken hebben gevoeld. We stellen die vragen bewust in april, dan is er meestal geen tentamenperiode. Ook moeten eerstejaarsstudenten een beetje hun plek hebben kunnen vinden voor ze deze vragenlijst invullen.’ 

‘Op een heel aantal punten is er verbetering te zien’, stelt Dopmeijer. In haar ogen is het daarom aannemelijk dat wat er wordt gedaan om studentenwelzijn te verbeteren daadwerkelijk z’n vruchten afwerpt. ‘Maar deze cijfers laten zien dat er aandacht voor moet blijven’, zegt Sarah Evink van Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). ‘Het kan niet zo zijn dat een kwart van de studenten aangeeft soms levensmoe te zijn.’ Ook de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) schrijft dat ‘een kwart van de studenten regelmatig levensmoe is’.

Dopmeijer is daar kritisch over. De vraag in het onderzoek luidde: ‘In de afgelopen 4 weken, hoe vaak had je de wens dood te zijn of te gaan slapen en nooit meer wakker te worden?’ met als mogelijke antwoorden ‘nooit’, ‘af en toe’, ‘soms’, ‘meestal’ of ‘(bijna) altijd’. 75 procent van de respondenten heeft ‘nooit’ geantwoord, aldus de onderzoeker, slechts 1 procent antwoordde ‘(bijna) altijd’. ‘Maar dan rapporteren we niet dat een kwart “met regelmaat levensmoe” is, dat kan je niet maken.’

Daarnaast is levensmoe zijn niet hetzelfde als suïcidaal zijn, benadrukt ze. ‘Het is absoluut een indicator dat het niet goed gaat en dat iemand wel degelijk suïcidale klachten kan hebben, maar meestal gaat het om een gevoel van uitzichtloosheid.’

Hinder

Studenten ervaren ten opzichte van 2021 minder emotionele uitputtingsklachten, eenzaamheid en prestatiedruk. Maar met die gevoelens op zich, is niets mis, aldus Dopmeijer. ‘Van die 83 procent met angst- en depressieve gevoelens is het niet zo dat ze daarvan allemaal megaveel hinder ervaren. In totaal gaf 29 procent aan veel of heel veel hinder te hebben van klachten. Dus de groep waar je je zorgen over moet maken, is veel kleiner. Het is niet zo dat je niet kunt leven met die klachten.’

Wat wél ‘enorm zorgen’ baart, is het alcoholgebruik van studenten. ‘Dat blijft net als voorgaande jaren schrikbarend hoog. Naar aanleiding van ons onderzoek in 2023 hebben we ook nog extra onderzoek gedaan naar alcoholgebruik binnen studentenverenigingen en -huizen, vooral in die bubbel is het heel hoog. Meer dan 80 procent van de studenten drinkt. Bij 30 procent is er kans op een alcoholstoornis en bij 3 procent is die kans zelfs ernstig.’

Commentaar over de zogeheten ‘snowflake-generatie’ noemt Dopmeijer ‘onzin’. ‘Ik word daar heel pissig van. Het suggereert dat er iets mis is met deze generatie studenten en dat ze het zelf maar moeten oplossen. De context van de student is veranderd. Ik ben 43 jaar en werk op de hogeschool waar ik zelf heb gestudeerd. Voor mij was het veel makkelijker. Ik had minder zorgen over mijn toekomst: in de laatste maanden van mijn studie kreeg ik op mijn 21e een vast contract aangeboden en niet veel later kocht ik mijn eerste huis. Als ik dit vertel aan mijn studenten kijken ze me aan of ik niet goed ben.’