De universiteit gaat open, met twee op papier overzichtelijke regels: maximaal 75 mensen per zaal, en overal een mondkapje op. ‘Studenten en medewerkers dragen een mondkapje binnen de onderwijsinstelling, zowel zittend als bij beweging. Een uitzondering voor het dragen van een mondkapje wordt gemaakt wanneer je zit en anderhalve meter afstand houdt tot anderen’, luidt het huidige campusprotocol van de Rijksoverheid.
De laatste zin is van de universiteit zelf: ‘Een wegwerpmondkapje (type II) heeft de voorkeur.’ De praktijk is ingewikkelder. ‘Wat doe je met docenten tijdens het lesgeven?’ vroeg bestuurslid
Kristiaan van der Heijden onlangs tijdens de faculteitsraad van Sociale Wetenschappen. ‘Je bent moeilijk verstaanbaar, nog moeilijker als je hybride onderwijs geeft, en bij streamen en opnames is het helemaal een gruwel.’
‘Het is verplicht, dus we kunnen niet officieel zeggen dat ze de regel niet hoeven te volgen. Maar we moeten er pragmatisch mee omgaan’, zei hij.
Handhaving
Die pragmatische interpretatie geldt op de hele universiteit, blijkt ook uit antwoorden op vragen van de universiteitsraad. ‘Als het geven van goed onderwijs belemmerd wordt, mag het mondkapje worden afgezet. Een docent hoeft dus niet door het mondkapje heen te doceren’, antwoordde het college van bestuur.
‘Een student hoeft zijn of haar vragen ook niet door het mondkapje heen te stellen. Docent en klas maken daar samen afspraken over.’
Een ander punt: wie gaat handhaven? Wat als een student weigert? ‘Een kapper kan tegen een klant die geen mondkapje op wil zetten zeggen: “Ik knip niet”. Dat kan niet als je als docent voor een grote groep studenten staat, en er een iemand is die geen mondkapje wil’, zei FSW-bestuurslid Rolf Oosterloo.
Inmiddels heeft de universiteit aan de universiteitsraad laten weten dat er in de gangen en bij de ingangen gecontroleerd wordt op mondkapjes. ‘Dat doet de beheerder in samenwerking met het UFB. Die medewerkers spreken mensen aan die geen mondkapje dragen en verstrekken er eventueel een.’
‘In principe komt geen enkele student zonder beschermingsmiddel richting college- of werkgroepruimte. Als een student geen mondkapje draagt vanwege medische overwegingen krijgt deze bij de receptie een scherm aangeboden.’
Op de universiteit wordt niet alleen maar onderwezen en onderzocht, er wordt ook gegeten, gesport, en heel veel vergaderd. Al deze dingen vallen onder hoger onderwijs, dus alle regels zijn hetzelfde. ‘Uitgangspunt is dat overal het mondkapje gedragen wordt, ook zittend, tenzij 1,5 meter kan worden gehouden’, vertelde het college aan de universiteitsraad.
Geen QR-codes
Dat geldt dus ook voor werkplekken, ook al komen daar in principe geen studenten, wordt er geen onderwijs gegeven en is het niet zo openbaar als de wandelgangen. ‘Een medewerker die alleen op kantoor zit, is niet verplicht een mondkapje te dragen. Twee medewerkers die op 1 meter afstand van elkaar zitten formeel wel. Bij vergaderingen en overleggen geldt formeel dus de regel: mondkapje op als geen 1,5 meter kan worden gehouden.’
Dit uitgangspunt bestaat overigens naast de basisregel dat mensen zoveel mogelijk thuis moeten werken.
Laatste punt: het hoger onderwijs doet niet aan QR-codes. Oók niet als de universitaire horeca straks weer opengaat. Daar mag je zonder coronabewijs dus gewoon zitten (zonder mondkapje, op anderhalve meter). Hetzelfde geldt voor het USC (als sportcentrum, niet als tentamenplek) – daar is de QR-code niet nodig voor studenten en medewerkers, behalve in het zwembad. Alleen dagbezoekers moeten hun coronatoegangsbewijs laten zien.
De universiteit is door het College voor de Rechten van de Mens op de vingers getikt vanwege discriminatie. Een man werd toegang tot een universiteitsgebouw ontzegd omdat hij geen mondkapje droeg.
Op zondag 13 december 2020 wilde een vrijwilliger van de IMC Weekendschool, een stichting die aanvullend onderwijs organiseert voor kinderen, lesgeven in het Wijnhavengebouw in Den Haag. De docent sterrenkunde mocht van de receptionist niet naar binnen omdat hij geen mondkapje droeg – naar eigen zeggen vanwege zijn autisme.
Hij zou gevoeliger zijn voor sensorische prikkels en ervoer een mondkapje als pijnlijk. Daarnaast gaf het hem soms het gevoel dat hij niet kon ademen, wat weer kon leiden tot een paniekaanval.
Aan de receptionist liet de man zijn zogeheten Autipas van de Nederlandse Vereniging voor Autisme zien waarop staat dat hij een autismespectrum-stoornis heeft. Hij verwees ook naar de site van de vereniging. Een leidinggevende van de IMC Weekendschool was bij het gesprek aanwezig.
De receptionist besloot contact op te nemen met de veiligheidsadviseur van de universiteit, die ook vond dat de man alleen met mondkapje naar binnen mocht. Volgens hem was de Autipas niet voldoende bewijs voor een uitzondering en was er ook een verklaring van een arts nodig. Uiteindelijk heeft de vrijwilliger tot aan het lokaal waar hij les ging geven een mondkapje gedragen en is daarbij begeleid door de leidinggevende van de school.
De docent pikte de gang van zaken niet en stapte naar het College voor de Rechten van de Mens. Dat oordeelde dat de universiteit de mondkapjesplicht ‘te strikt heeft toegepast’. Voor ‘mensen die ontregeld raken door een mondkapje’ mag er wel degelijk een uitzondering worden gemaakt, blijkt uit een publicatie van de overheid. Bij niet zichtbare beperkingen of ziektes moeten mensen zelf aantonen dat zij onder de uitzondering vallen, aldus het document. ‘Dit kan onder andere door het laten zien van een kaartje dat door een cliëntenorganisatie is verspreid. Er hoeft ‘geen officiële medische verklaring van een dokter overgelegd te worden’. Een arts mag ‘die ook niet over zijn eigen patiënt afgeven’.
De universiteit heeft volgens het College niet aangetoond dat het ‘onevenredig belastend was’ om de man zonder mondkapje toe te laten: de bewuste zondagmiddag waren er nauwelijks studenten of medewerkers aanwezig van wie de gezondheid in gevaar zou kunnen worden gebracht.
Het College kan geen straffen of maatregelen opleggen maar de universiteit stuurde een excuusbrief met het voorstel om met ‘elkaar in gesprek te gaan om te bekijken op welke wijze verder kan worden tegemoetgekomen’. Dit gesprek kan door de diversity officer worden gevoerd. Verder komt er aanvullende informatie op de universiteitswebsite en in het Campusprotocol over ‘ontheffing mondkapjesplicht en toegang tot gebouwen voor mensen met een (on)zichtbare functiebeperking’, en krijgen ‘frontoffice-medewerkers’ training in het ‘herkennen van en omgaan met (on)zichtbare beperkingen’.