Onder hen zijn ook zeventig wetenschappers uit Nederland en drie van de Universiteit Leiden: politiek filosoof Thomas Fossen, hoogleraar huisartsgeneeskunde Niels Chavannes en sterrenkundige Zephyr Penoyre. De ondertekenaars zijn dus niet allemaal klimaatwetenschappers, maar komen uit allerlei disciplines.

Scientist Rebellion, een zusterorganisatie van Extinction Rebellion, is een internationale beweging van wetenschappers die zich grote zorgen maken over de klimaatcrisis en betoogt dat de academische gemeenschap ‘de verantwoordelijkheid heeft om naar voren te treden en zich aan te sluiten bij de voorhoede van de klimaatbeweging’.

Grens overschrijden

De ondertekenaars vinden dat het niet meer waarschijnlijk is om te denken dat de opwarming van de aarde wordt beperkt tot 1,5 graad. Die grens wordt in de komende tien jaar al overschreden. Daardoor is het niet langer verdedigbaar dat politici blijven zeggen dat de beperking tot 1,5 graad nog haalbaar is.

Daarom doen ze een beroep op klimaatwetenschappers om vóór de COP27 – de klimaatconferentie van 6 tot 18 november in het Egyptische Sharm-el-Sheikh – een publieke verklaring af te leggen met de boodschap dat de 1,5 graad-­doelstelling niet wordt gehaald en er alles aan moet worden gedaan om de opwarming te beperken tot ver onder de 2 graden. Ook willen ze dat rijke landen hun belofte nakomen om 100 miljard dollar uit te trekken om armere landen te compenseren voor schade door klimaatverandering.

Deze boodschap komt vlak nadat de World Meteorological Organization (WMO) op 26 oktober rapporteerde dat de stijging van broeikasgasuitstoot in 2021 groter was dan ooit. Een dag later verscheen het Emission Gap Report 2022, dat ook al concludeerde dat er geen geloofwaardige weg meer is naar 1,5 graad opwarming. Dinsdag publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving een rapport waaruit blijkt dat de klimaatplannen van het kabinet in Nederland ontoereikend zijn om de broeikasgassen met 55 procent te verminderen in 2030 ten opzichte van 1990.

Global health

‘Ik maak me zeer veel zorgen’, zegt politiek filosoof Thomas Fossen, een van de Leidse ondertekenaars. ‘De situatie dwingt ons om opnieuw na te denken over wat het betekent om wetenschapper te zijn. Of je je nog afzijdig kan houden, of dat je je activistischer moet opstellen.’

‘Het is inmiddels geheel onwaarschijnlijk dat we die 1,5 graad gaan halen’, vult Leids hoogleraar huisartsgeneeskunde Niels Chavannes aan. ‘Maar we houden de handen voor onze ogen en we blijven zeggen dat het gaat lukken. Dat is grote onzin.’ 

Chavannes doet veel onderzoek naar global health. ‘Wereldwijd heeft de klimaatverandering tastbare invloed op de gezondheid, dat is nu al een keihard probleem. Luchtvervuiling heeft enorm veel effect op je luchtwegen en zelfs op je hersenen, veel meer dan we vroeger dachten.

‘Tien tot twintig procent van waar we aan doodgaan komt door vervuiling in de wereld. Ik wil van de daken schreeuwen dat dit een enorm negatieve impact heeft op ons welzijn. Verandering van klimaat is het grootste gevaar voor de volksgezondheid. Gevaarlijker dan covid, infecties en het gebrek aan handjes in de zorg.’

Radicale omslag

‘Wat veel wetenschappers beweegt, is de behoefte om het signaal af te geven dat er een radicale omslag nodig is’, zegt Fossen over het grote aantal niet-klimaatonderzoekers onder de ondertekenaars. ‘De wetenschappelijke consensus is er, de wetenschap heeft haar werk gedaan, maar we zien halve maatregelen. Dat maakt dat veel academici zich geroepen voelen op een andere manier zichtbaar te maken dat er een noodsituatie is.’

‘Ook in andere domeinen neemt het klimaatprobleem steeds grotere vormen aan’, zegt Chavannes. ‘Dat maakt dat wetenschappers uit andere disciplines zich ook beginnen te roeren.’

Hij ziet bijvoorbeeld zelf hoe vervuilend de zorg is. ‘Meer dan zeven procent van wat we uitstoten komt van de zorg. Na een operatie heb je vuilniszakken vol materialen die in de verbrandingsoven worden gemikt. Alle operatiekamers in alle ziekenhuizen staan dag en nacht te draaien met luchtverversingssystemen. Die worden nooit uitgezet. Dat kan ook anders, bijvoorbeeld door maar twee operatiekamers per ziekenhuis te laten draaien. Ik wil niet passief zitten wachten tot de zondvloed letterlijk over ons heen komt. We zijn slim genoeg om er wat aan te doen.’