Een bericht dat de universiteit vorige week donderdagochtend op X zet, vormt de directe aanleiding voor de bezetting. ‘We agreed on several concrete steps the University will take regarding its ties to Israeli Universities’, schrijft het college van bestuur na onderhandelingen met actiegroepen. Wat precies, zal een dag later blijken.

Dat is niet volgens afspraak, vonden Students for Palestine (SfP) en Scholars for Palestine, twee groepen die al langer actievoeren om de banden met Israëlische onderzoeksinstellingen te verbreken. Volgens hen heeft de universiteit toegezegd meteen de vervolgstappen openbaar te maken.

Nu die reactie uitblijft, verschansen zo’n vijftig demonstranten zich rond één uur op de derde verdieping van het Wijnhavengebouw in Den Haag. De universiteit gelast daarop meteen alle activiteiten in het gebouw af, nog aanwezige studenten en medewerkers druppelen langzaam naar buiten. De beveiliger aan de deur laat niemand meer binnen.

Boycott, divest

Voor het gebouw verzamelt zich een groep sympathiserende studenten en docenten. ‘Boycott! Divest’, roepen de actievoerders bijna voortdurend tijdens de bezetting die zo’n zeven uur zal duren. ‘We will not stop, we will not rest!’ Af en toe laten de bezetters zich even zien op de balkons en voor de ramen, al dan niet met spandoek.

De demonstranten staan zowel voor de hoofdingang van het Wijnhavengebouw als bij een zijdeur aan de Turfhaven. Groot gejuich klinkt er als vanaf het station zo’n honderdvijftig studenten uit Rotterdam komen aanlopen. Hun eigen demonstratie bij Rotterdam Centraal is kortgeleden tot een eind gekomen. Op het hoogtepunt staan er zeker vierhonderd mensen voor het faculteitsgebouw.

Door het raam op de begane grond kijken zij toe hoe vertegenwoordigers van de universiteit, onder wie interim-FGGA-decaan Koen Caminada, gedurende de dag in bijzijn van de politie in gesprek is met studenten.

Die onderhandelingen lijken hun vruchten af te werpen. Aan het begin van de avond brengt de universiteit alsnog de aangekondigde ‘concrete steps’ naar buiten, in een Engelstalig statement. De uitwisselingsprogramma’s met Hebrew University of Jerusalem en Tel Aviv University ‘wordt vanaf nu gestopt tot na een evaluatie’.

Er wordt een commissie opgericht die gaat bekijken ‘of onze partners betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen of -risico’s, zoals militair gebruik van onderzoeksresultaten’. In afwachting daarvan ‘wordt op korte termijn een ad-hoc-commissie ingesteld die zal adviseren over een ethisch afwegingskader en een ethische werkwijze met betrekking tot mensenrechten’. Als Israëlische partners ‘in strijd handelen met ons ethisch kader, wordt institutionele samenwerking afgebouwd’.

De activisten van Students for Palestine vinden het onvoldoende, laat een van hen via een megafoon weten. ‘Dit voorstel voorkomt niet dat er nieuwe samenwerkingen komen in afwachting van uitspraken van een commissie!’

Tot verdere onderhandelingen komt het niet. De universiteit laat weten dat het pand om half acht ’s avonds zal worden ontruimd. De demonstranten stellen zich arm in arm op en roepen: ‘You are not alone!’ In groepjes komen de bezetters naar buiten, vergezeld door agenten. Even ontstaat er verwarring als het niet duidelijk is hoeveel mensen er nog in het pand zijn achtergebleven. Door het raam is te zien hoe een arrestatieteam van de politie de roltrappen op loopt met bundels tie wraps aan hun riemen. Toch komen ze onverrichter zake weer naar beneden, de laatste actievoerders hebben niet lang daarvoor zelf het pand al verlaten via de zijdeur. Als om kwart over acht blijkt dat er niemand meer binnen is, lopen de demonstranten arm in arm richting het station.

Gebouwen gesloten

Bij de bezetting lijkt geen schade te zijn toegebracht, zo bevestigen ook medewerkers die aanwezig waren in het Wijnhavengebouw. Volgens hen zouden er alleen stickers zijn geplakt en wat met whiteboard-stiften op ramen zijn geschreven. Een van hen zegt dat hij binnen is gebleven om erop toe te zien dat de studenten geen vandalisme zouden plegen, en dat hij binnen ‘nul agressie en nul vernieling’ heeft gezien. ‘Ik was zeer verbaasd over hoe ze zich hebben gedragen. Het versterkte mijn vertrouwen dat onze studenten vreedzaam demonstreren.’

Op vrijdagochtend bezetten zo’n twintig actievoerders van Leiden Student Encampment de hortus botanicus. Bij het openen van de tuin mikken ze hun opgooitenten neer, doen het hek aan de kant van het Rapenburg op slot, en hangen spandoeken op. De toegang via de Nonnensteeg blijft open om nieuwe actievoerders binnen te laten. Bezoekers die aan hek vragen of ze binnen mogen om naar hun cursus te gaan, worden teleurgesteld. De universiteit heeft de hortus, het Kamerlingh Onnesgebouw en de Oude Sterrewacht gesloten. ‘Van ons had het mogen doorgaan’, zegt een van de actievoerders. 

Als de universiteit ’s middags de voorgenomen maatregelen met betrekking tot Israëlische samenwerkingen ook in het Nederlands publiceert, herhalen de bezetters hun bezwaren. ‘We weten allang dat Israël genocide pleegt, een commissie werkt alleen maar vertragend. We hoeven niet meer onderzoek te doen, we moeten nu die banden stopzetten’, zegt woordvoerder Neele van Leiden Student Encampment op vrijdagmiddag.

Om vier uur krijgen de actievoerders te horen dat ze moeten vertrekken. Het grootste deel van de ongeveer honderd aanwezigen geeft daar gehoor aan en blijft voor het hek demonstreren voor de achterblijvers. Als de politie een ultimatum stelt - binnen een kwartier vertrekken of er wordt ingegrepen - ruimen ook zij hun spullen op. Om half vijf is de hortus leeg. Na nog een uur leuzen roepen op het Rapenburg vertrekken de actievoerders.

Opnieuw is niemand aangehouden en verliep de bezetting zonder vernielingen. ‘Ik heb meer last van de beveiliging die alles annuleert dan van de demonstranten zelf’, zegt een hortusmedewerker.

De demonstranten konden na overleg gebruik maken van de toiletten daar. Ook zetten hortus-medewerkers een tafel met koffie en thee klaar. Een bruiloft in de oranjerie kon na overleg ook doorgaan. De bezetters beloofden tijdens de huwelijksvoltrekking geen leuzen te roepen. Als dank kwam de bruidegom koekjes en bonbons langsbrengen. ‘Want jullie zitten hier nog wel even.’

In een statement laat SfP deze week weten dat de voorgestelde aanpak van de Universiteit ‘te vaag, ondoorzichtig en voor meerdere interpretaties vatbaar’ is. Volgens hen is het oordeel van een mensenrechtencommissie afwachten tijdverspilling: ‘Er is geen onderzoek nodig, aangezien deze informatie al bekend is. De medeplichtigheid en bijdrage van Israëlische universiteiten en hun onderzoeksprojecten aan het koloniale project van Israël is ook duidelijk en kan bijvoorbeeld gemakkelijk worden beantwoord door Maya Wind’s boek “Towers of Ivory and Steel.”’ De actiegroep roept daarom op tot een onmiddellijk en volledig academisch boycot.

Universiteitswoordvoerder Mischa van Vlier bevestigt aan Mare dat er tijdens de protestacties niks is beschadigd. Over de onderhandelingen met de actiegroep zegt hij dat de universiteit ‘zou inzetten op communicatie en zo snel mogelijk zou berichten over bestaande banden met Israëlische universiteiten’.

Op dit moment voert de universiteit geen onderhandelingen met actiegroepen.

Een gesprek dat het college van bestuur vorige week voerde met antropoloog Maya Wind is volgens Van Vlier niet van invloed geweest op de aangekondigde maatregelen: ‘Dat beleid was al eerder opgesteld.’

Op woensdagavond maakte de universiteit bekend dat studenten die zich al hadden aangemeld voor een uitwisseling met een van twee universiteiten in Israel komend semester wel daarheen kunnen.

Dat er nog meer acties komen lijkt waarschijnlijk. Aan het eind van het hortus-protest roepen de demonstranten keihard: ‘We will come back stronger!’ Op Instagram schrijft Students for Palestine: ‘Stay tuned.’

Met medewerking van Sjors Schaap en Vincent Bongers