Ik ben al zo’n jaar of acht actief bij WOinActie, een actiegroep die zich inzet voor een betere universiteit voor medewerkers en studenten. We hebben overal een mening over, maar we zijn op de keper beschouwd een stelletje sympathieke nerds, geeks en sukkels zoals ondergetekende.
Doorzettingsvermogen is onze kracht, zou ik met een Leidse knipoog willen zeggen. We hebben een grote mond en zijn niet bang, maar we hebben al moeite om te staken, laat staan dat we de universiteit willen platbranden of iets dergelijks.
We hebben ons laten horen over structureel overwerk, machtsmisbruik, het gebrek aan democratie aan de universiteit, de strakke hiërarchie – in feite het opmerkelijke feit dat de hedendaagse Nederlandse universiteit Lenins democratisch centralisme uitstekend in de praktijk lijkt te brengen.
Daar kan je alles van vinden. En velen doen dat ook, zowel in positieve als negatieve bewoordingen. Hoe het echt heurt, natuurlijk, is om als criticaster de discussie gewoon aan te gaan. Toen ik samen met Ingrid Robeyns en Rens Bod ons pamflet over de universiteit (Veertig stellingen over de wetenschap) publiceerde, was Carel Stolker, onze toenmalige rector en collegevoorzitter (de heilige twee-eenheid), het zeker niet eens met veel van onze stellingen. Hij haalde echter wel zijn collega’s van de universiteiten waar Ingrid en Rens werken over om met hem van hun persoonlijke budgetten ons boek open access te maken, wat zeker voor een publicatie bij een commerciële uitgeverij bijzonder is.
Dat het in Leiden ‘mag knetteren’ tussen verschillende opinies, zoals Stolker in zijn diesrede van 2018 zei, zijn mooie en ook nodige woorden, maar volledig betekenisloos als er geen daden achter staan die de woorden substantie geven. Veertig stellingen over de wetenschap vrijelijk beschikbaar maken voor zo’n beetje de hele wereld terwijl je er zelf echt anders over denkt, gaf substantie aan de knetterwoorden.
Het kan ook anders.
Je kunt ook een strategisch plan opstellen met mooie woorden: verbindend, vernieuwend, verantwoordelijk, vrij in het bolwerk van vrijheid dat Leiden heet.
Laat er nu in dat bolwerk van vrijheid ook leden van de academische gemeenschap zijn die zich wat minder kunnen vinden in deze mooie woorden. Die eigen ideeën hebben hoe een universiteit eruit moet zien. Die het verontrustend vinden als de notie van de universiteit als bedrijf leidt tot het in elkaar knuppelen van studenten. Die liever een platte organisatie willen met een minimum aan hiërarchie in plaats van Leningrad aan de Rijn. Die samen al jaren een vriendelijke actiegroep vormen en oproepen om de universiteit te democratiseren.
Zo’n groepje goedbedoelende collega’s kun je negeren, je kunt ze onder druk zetten, je kunt ze, zoals het heurt, in de gelegenheid stellen om met je in discussie te gaan. Of je kunt ze in het geniep in je veiligheidsbeleid verwerken en wel zo:
Anti-institutioneel extremisme:
Dat de in het dreigingsbeeld beschreven gevaren onze universiteit niet voorbijgaan mag inmiddels duidelijk zijn. Bijvoorbeeld anti-institutioneel extremisme kan de Universiteit Leiden ook zomaar raken en doet dat al:
“Het anti-institutioneel extremisme vormt vooral een bedreiging voor de democratische rechtsorde. Daarnaast is er sprake van een mogelijke geweldsdreiging.”
Te denken valt aan de actiegroepen die bij voortduur het interne gezag in de universiteit aanvallen met de oproep om de universiteit te democratiseren, het CvB af te schaffen, de universiteit “om te keren” en andere vergelijkbare oproepen gericht tegen het gezag.
Ik weet niet welke Vollidiot verantwoordelijk is voor het bovenstaande stukje gezagsgeile proza dat onlangs opdook na een WOO-verzoek over het beveiligingsbeleid. Maar hij of zij, al dan niet undercover want dit is Leiden, is duidelijk nooit aanwezig geweest bij een overigens gewoon voor een ieder toegankelijke vergadering van WOinActie. Die zijn leuk en er wordt gelachen en niet opgeroepen tot geweld. De man echter (het zal wel weer een man geweest zijn) verbindt hier een volledig geweldloze actiegroep met anti-institutioneel extremisme.
Hij karakteriseert op toegegeven vernieuwende wijze “de oproep om de universiteit te democratiseren” met het aanvallen van het interne gezag (eng woord in deze context) van de universiteit, verantwoordt dat vervolgens met een verwijzing naar een “mogelijke geweldsdreiging” en is dan zo vrij om dit stukje vitriool te laten dienen als basis voor het veiligheidsbeleid van het bolwerk van vrijheid.
Ik heb het strategisch plan al die tijd verkeerd begrepen geloof ik. Maar bekijk het maar, ik blijf nu helemaal “het interne gezag in de universiteit aanvallen met de oproep de universiteit te democratiseren” en “het CvB af te schaffen.” Want zo kun je niet blijven.
Het bolwerk van vrijheid heeft zijn poorten gesloten. Ik was erbij toen het gebeurde, maar ook ik kon het niet tegenhouden, geweldloze sukkel die ik ben.
Remco Breuker is hoogleraar Koreastudies