‘Dat is niet omdat ze te dom zouden zijn, maar ze horen hier gewoon niet thuis. Punt uit.’ Er valt een schokkende stilte in het lokaal. Leontien zit in de oppositie en kijkt mij wanhopig aan met een blik van ‘Meneer, hoe moet je hierop antwoorden?’ Maar ook ik sta met mijn mond vol tanden en een lamme tong.
Die ‘ze’, dat zijn Nederlanders met een migratieachtergrond en de vriendelijke Abel met zijn slonzige Patta-hoodie en vulkanische gezichtslandschap had zojuist gortdroog en onomwonden die hele bevolkingsgroep definitief uitgesloten van de toegang tot onze school. Het pijnlijke besef dringt tot mij door dat ik pedagogisch niet toegerust ben om dit debat in goede banen te leiden, dit gaat alle handboekjes leraarschap te buiten.
Ik had als debatoefening voor mijn vwo-5-klas een Lagerhuis-opstelling bedacht over de stelling dat er op deze overwegend ‘witte school’ in het Gooi een diversiteitsquotum moest komen voor nieuwe leerlingen. Maar ik had geenszins zien aankomen dat er werkelijk zulke opgekropte discriminerende denkbeelden naar voren konden komen. Ik voel dat ik als docent hier mijn verantwoordelijkheid dien te nemen en grenzen moet aangeven, aangezien het aperte schokeffect van deze uitlating leidt tot klassikale sprakeloosheid en een beetje schaamrood bij Abel.
Dat laatste maakt een ferme daad van leiderschap niet gemakkelijker. Er suizen allerlei didactische mantra's van een veilige leeromgeving en kwetsbare leerlingenauthenticiteit als lastige wespen door mijn hoofd, terwijl ik aanvoel dat ik het gezag verlies en er allengs anarchie uitbreekt. Ik moet nu iets doen en besluit om Abel na de les bij me te roepen om hem hierover te spreken.Verkeerde keuze.Twee vrienden van hem springen op en bieden verontwaardigd weerstand tegen mijn maatregeltje.
Het zou onredelijk zijn, want Abel zegt alleen wat iedereen hier stiekem denkt, en er volgden nog meer van zulke populistische huurfrases. Ik besluit de les helemaal stil te leggen en om te gooien. Dit debat raakt aan iets diepers en als ik dat nu niet aankaart, hoe gebrekkig dat ook verloopt, heb ik dit momentum voorgoed verloren.
Toen recent de hitserie Adolescence opnieuw alle mediamondjes loslippig maakte over de manosfeer, opvoeding en onderwijs, dacht ik terug aan die ontspoorde debatmiddag en vooral het gesprek daarna. Wat mij daarvan nog het meest bijbleef, was het moedeloze bezwaar van die keurig Gooise kereltjes: wie moeten we dan als voorbeeld nemen?
Tja, dat is een goeie vraag, zelfs een maatschappelijke vraag. Als we daar als samenleving geen antwoord op weten te vinden, slaan de grijpgrage online klauwen van de misogyne MAGA-moloch telkens opnieuw destructief toe.
Het komt er denk ik vooral op aan of we als samenleving een mannelijkheidsideaal weten te poneren dat niet inherent concurreert met decennialange feministische strijd en verworvenheden. Zo bezien zijn de Tarzanman, een sterke, dappere en competitieve overwinnaar, en de Zuidasman, een beheerste, rationele en ijverige ondernemer, regelrechte vijanden van progressief intersectionele systeemkritiek. Maar tegelijkertijd vinden ze wel weerklank in de harten van vele jonge kerels, of althans aspecten daarvan. Kan je kortom een mannelijkheidsideaal bedenken dat tegelijk voldoet aan de hedendaagse egalitaire inclusiewensen, of loopt elk geloofwaardig mannelijkheidsideaal uit op competitieve machtsverwerving?
Noten, te hard voor mij om te kraken.
Ik heb Abel en zijn vrienden die middag verteld over mijn persoonlijke held: Titus Brandsma. Een iele, intellectuele en gewetensvolle karmeliet die door de nazi’s in 1942 is vermoord, omdat hij zich verzette tegen het nationaalsocialisme en opkwam voor persvrijheid. Hij liet in zijn leven een dusdanig spoor van goedheid en liefde na dat hij in 2022 heilig werd verklaard. Je hoeft je nu niet spontaan te laten dopen zei ik ze, maar zolang jullie voorbeeld geen daadkrachtige liefde predikt, behoort hij tot het tuig van Laban. Zo liet ik ze die middag in heilzame verwarring achter.
Henrik Laban studeert Neerlandistiek