Dat academische vrijheid onder druk staat, is bekend. Zo schreef hoogleraar rechtsfilosofie Jonathan Soeharno een wetenschappelijk artikel over de ideologische beperkingen die de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen KNAW aan onderzoek wil opleggen. Recent betoogden Jaap van der Stel en Arne Popma in Trouw over de kwetsbaarheid van de academische vrijheid in Nederland. Zij refereerden aan wat er gaande is in de Verenigde Staten, en waarschuwen onder andere voor de negatieve gevolgen van het afschaffen van diversiteits-, gelijkheids- en inclusiviteitsinitiatieven. Dit zou volgens hen ook gemakkelijk in Nederland kunnen gebeuren.
Je zou kunnen verwachten dat de Vrijmoedige Studentenpartij (VSP) – die academische vrijheid zegt te willen beschermen – zich meteen achter mensen als Soeharno, Van der Stel en Popma scharen. Maar in het Mare-interview komt de ultraconservatieve aap uit de mouw. Het is de partij namelijk helemaal niet te doen om academische vrijheid maar om haar eigen anti-emancipatoire ideologie te verspreiden op de universiteit, onder het mom van ‘het kunnen voeren van een open debat’.
Zo pleitten VSP-kopstukken Lobke Jegen en Marlon Uljee voor het afschaffen van safe spaces en diversity officers, omdat zij de academische vrijheid zouden belemmeren. Terwijl de ervaring, zoals recent nog op de TU Eindhoven, laat zien dat inclusiviteit en diversiteit de kwaliteit van onderzoek juist bevordert. Waarom zou de VSP het dan willen afschaffen?
Bovendien is het de vraag hoe safe spaces moeten worden opgedoekt, want het begrip safe space is geen onderdeel van universitair beleid. Collegevoorzitter Annetje Ottow wist er in de Jortcast geen een te noemen. Presentator Jort Kelder wees weliswaar op een door studenten zelf opgerichte werkgroep genaamd ‘Safespace to Talk About Race’, maar dat initiatief heeft maar kortstondig bestaan. De in het Mare-interview opgebrachte affaire over de VSP-stickers met de tekst: ‘Er zijn twee genders! Durf jij het nog te zeggen?’ schijnt nog meer licht op de ware intenties van de partij. Jegen en Uljee negeren de interviewer die hen met hun neus op de wetenschappelijke feiten over het bestaan van meer dan twee genders drukt. In plaats daarvan beginnen ze over hun recht om ‘alles bespreekbaar te maken’ en heeft volgens hen ‘niemand het recht om niet gekwetst te worden’. Maar wetenschappelijke argumenten over gender dragen zij niet aan.
Daarna pleit Jegen voor het afschaffen van (zogenaamd ideologisch gedreven) genderstudies, maar op het nippertje lijkt Uljee haar te corrigeren. Nee, de VSP is niet tegen genderstudies, maar tegen de links-activistische kliek die op de universiteiten zou bestaan. Gelukkig voor de VSP zijn de aankomende bezuinigingen ‘een kans om eens goed de bezem door de universiteiten te halen’. Het blijft alleen gissen welke opleidingen er dan zouden moeten sneuvelen. Tot slot zou er volgens hen geen universitair debat mogelijk zijn over de effectiviteit van klimaatbeleid. Dat twee jaar terug nog een – nota bene door de universiteit zelf georganiseerd – uitgebreid debat over de samenwerking met fossiele partners werd gevoerd zijn Jegen en Uljee waarschijnlijk vergeten. Dat de universiteit daarna een gematigd standpunt innam, is hen waarschijnlijk ook ontgaan. Welk debat moet dan nog gevoerd worden?
Deze voorbeelden laten zien dat de VSP andere motieven heeft dan het beschermen van de academische vrijheid. De VSP wil haar conservatieve standpunten doorvoeren. Mensen die niet in binaire hokjes passen, moeten accepteren dat ze niet worden erkend. Twijfel over klimaatbeleid moet kunnen worden gezaaid, en diversiteitsbeleid is niets meer dan oneerlijke concurrentie. Alles moet bekritiseerd kunnen worden, maar dat moet wel op eerlijke wijze gebeuren, niet door jezelf te verhullen als academische vrijheidsstrijder en zo conservatieve en extreemrechtse standpunten te verkondigen.
Het uitsluiten van de VSP van de universiteitsraadsverkiezingen, zoals onlangs in de UR is bepleit, zal niet zaligmakend zijn. Ze zullen zich het slachtofferschap maar al te graag toe-eigenen.
Wessel Kornegoor is student geschiedenis