In de vroege ochtend van 5 maart 2024 ging in de buurt van het Duitse plaatsje Grünheide een hoogspanningsleiding in vlammen op. In de omgeving viel de stroom uit, ook in de zogeheten Gigafabriek van Tesla. De productie van auto’s viel stil en twaalfduizend werknemers werden geëvacueerd. Het duurde een tijd voordat de fabriek weer in gebruik was. De financiële schade was enorm: honderden miljoenen euro’s schatte Tesla.
De brand was geen ongeluk, maar een aanslag opgeëist door ‘Vulkangruppe Tesla abschalten’ die zich verzet tegen ‘technologisch totalitarisme’.
De sabotageactie is een voorbeeld in het boek Stop the Machines van Mauro Lubrano, universitair docent international relations aan de Britse University of Bath. Op 29 oktober geeft hij een lezing over zijn boek aan de universiteit.
‘Het idee voor dit boek kwam bij toeval’, vertelt Lubrano. ‘In 2019 was ik in Berlijn en zag een flyer met de aankondiging van een bijeenkomst met de titel “Fall of AI” georganiseerd door anarchisten. In het begin was de bijeenkomst best saai, tot een van de sprekers, uitgerust met zo’n jaren negentig Nokia, refereerde aan geweld tegen de overweldigende technologie overal om ons heen. Hij sloot niet uit dat hij in de toekomst iemand die een Google Glass zou dragen een klap zou verkopen.’
Opstandige anarchisten
Hoe serieus hij die opmerking moest nemen, wist Lubrano niet, maar het plantte wel een zaadje. ‘Ik ging onderzoek doen naar anti-technologiebewegingen en er bleek heel veel te zijn waar ik niets vanaf wist.’
Ook zijn er wel degelijk groepen die geweld niet schuwen. Hoewel er veel verscheidenheid aan activisme is, weet Lubrano ze grofweg in drie groepen in te delen.
‘Je hebt de opstandige anarchisten’, zegt Lubrano. ‘Zij vinden dat er constant verzet moet zijn tegen de autoriteiten, ook met illegale middelen en geweld. De afgelopen decennia is ook technologie hun doelwit geworden. Tech is geëvolueerd tot een autonoom en ongrijpbaar systeem dat wordt ingezet als wapen in een nieuwe vorm van totalitarisme, is hun idee. Sterker nog, we kunnen er haast niet meer van loskomen. Het is onderdeel van ons geworden.’ De opkomst van AI, de techreuzen en hun invloed op de samenleving, baart hen zorgen. De aanslag op Tesla past in dat wereldbeeld.
De tweede groep zijn de eco-extremisten. ‘Hun punt is dat technologie een barrière heeft opgeworpen tussen de natuur en de mens. Technologie is onze meester en wij zijn niet meer dan slaven van de machine. Het enige wat nog puur is en ontsnapt aan de technologie, is de wilde natuur. Het interessante is dat zij geen echt doel hebben. Zelfs als ze technologie vernietigen, blijft de maatschappij die deze voortbracht bestaan. Ze geloven niet dat er een strijd is die ze kunnen winnen maar willen toch het systeem beschadigen. Het is een apart soort nihilisme.’
Een bekende organisatie is de ‘Individualistas Tendiendo a lo Salvaje’ die bijvoorbeeld in Chili de CEO van het grootste kopermijnbedrijf in de wereld met een pakketbom wilde opblazen. De bom explodeerde daadwerkelijk in het huis van de directeur. Hij kwam er met lichte verwondingen vanaf, net als zijn dochter en dienstmeisje. De aanslagplegers omschreven zichzelf als ‘een horde eco-extremistische wilden, nihilisten en egoïsten die schijten op mensen die medeplichtig zijn aan het techno-industriële systeem’.
Hongerstaking
Bij sommige aanslagen blijft het niet alleen bij gewonden. Ook bij extreemrechts terrorisme, de derde groep, speelt verzet tegen technologie soms een rol. In 2019 schoot Patrick Wood Crusius 23 mensen dood in een Walmart in El Paso, Texas. In zijn manifest dat hij op 8chan postte stond dat zijn aanval gericht was tegen de invasie van Latijns-Amerikaanse migranten, maar hij maakte zich ook zorgen over de vernietiging van het milieu. Daarnaast vond hij automatisering een van de grootste problemen van zijn tijd. Hij was zich aan het voorbereiden op een toekomst die niet zou gaan komen. ‘Mijn droombaan zal waarschijnlijk geautomatiseerd zijn.’
De zorgen over technologie worden veel breder gedragen dan alleen door deze extremisten, zegt Lubrano. ‘Je ziet dat de protesten steeds heftiger en ingrijpender worden. Opvallend recent voorbeeld is dat voor het hoofdkantoor van AI-bedrijf Anthropic in San Francisco en bij Google DeepMind in Londen mensen protesteerden tegen de verdere ontwikkeling van AI door in hongerstaking te gaan.’
‘Uit onderzoek blijkt dat de zorgen en de angst voor technologie in de maatschappij toenemen, en er komt ook meer activisme. Dat is vruchtbare grond voor verzet. Vooralsnog zijn de groepen die geweld toepassen klein en zitten ze aan de zeer extreme kant van de beweging. Maar je hebt wel geweldloze groepen als Anti-Tech Resistance in Frankrijk die oproepen tot het ontmantelen van technologie.’
Of het geweld zal groeien, is moeilijk in te schatten, zegt Lubrano. ‘Maar het is van groot belang om deze zorgen serieus te nemen en te proberen technologie beter te reguleren.’
Een van de belangrijkste figuren in de anti-technologiebeweging was en is de in 2023 overleden Theodore ‘Ted’ Kaczynski, beter bekend als de Unabomber. Van 1978 tot 1995 doodde Kaczynski, een briljant wiskundige, in de VS drie mensen en verwondde er 23 met pakketbommen. In zijn ogen waren zijn doelwitten ervoor verantwoordelijk dat technologie de wereld steeds meer overnam.
Hij woonde in een zelfgebouwd hutje zonder stromend water, waar hij zijn explosieven in elkaar knutselde. De FBI ‘manhunt’ naar Kaczynski was de langste en de duurste ooit naar een seriemoordenaar in de Amerikaanse geschiedenis. Hij werd uiteindelijk in 1996 gepakt.
The Washington Post drukte zijn manifest ‘Society and Its Future’ af waarin Kaczynski beloofde zijn bomcampagne te stoppen. Zijn broer David en diens vrouw herkenden de schrijfstijl en stapten naar de FBI. Dat bracht de zoektocht in een stroomversnelling.
Het manifest van de Unabomber is nog steeds van belang. Technologie die verder gaat dan gereedschap is gevaarlijk voor de maatschappij, schrijft hij. Moderne technologie is een systeem dat zichzelf in stand houdt, waarover mensen geen controle hebben en dat hen uiteindelijk van hun vrijheid zal beroven. Dit systeem kon volgens hem niet worden hervormd en moest daarom dus worden vernietigd.
‘Als je bent geïnteresseerd in anti-tech dan is het onvermijdelijk dat je te maken krijgt met Kaczynski,’ zegt Lubrano. ‘Als onderzoeker, maar ook als of activist. Zijn intellectuele maar ook zijn operationele erfenis is te groot om te negeren, ook als je geweld níet als oplossing ziet.
‘Alle groepen die ik in mijn boek beschrijf hebben hem gelezen. Sommige omarmen hem helemaal, andere pikken delen van zijn werk op. Het is niet voor niets dat op de openingspagina van de site van Anti-Tech Resistance een quote van Kaczynski staat.’
Mauro Lubrano, Stop the Machines, The Rise of Anti-Technology Extremism. Polity Press, 208 pgs., €59.00 (ebook €16.99) Boekpresentatie: woensdag 29 oktober, 16:00. Schouwburgstraat 2, Den Haag. Gratis, registreren op universiteitssite