‘Het is een prachtige rol’, zegt acteur Jeroen Spitzenberger (49). ‘Ik kan er iedere avond iets anders in leggen. Alles tussen melancholie, verbittering, woede, schaamte, zelfspot en overmoed.’

De Nederlandse acteur en Gouden Kalf-winnaar heeft het over zijn hoofdrol in de toneelvoorstelling Cyrano, zaterdag te zien in de Leidse Schouwburg. Het verhaal is bekend: legeraanvoerder Cyrano de Bergerac is een briljant redenaar, maar onzeker vanwege zijn grote neus. Hij is verliefd op zijn nichtje Roxane, maar zij is verliefd op Christian. Christian is weliswaar een mooie man, maar hij beheerst niet bepaald de kunst van de retorica. Cyrano schrijft daarom de liefdesbrieven aan Roxane, die Christian ondertekent. Als beide mannen naar het front worden gestuurd om te vechten, gaat Cyrano door met het sturen van liefdesbrieven in naam van Christian. Maar dit keer, zonder Christians medeweten.

Spitzenberger: ‘Cyrano is een man van uitersten: hij geniet hoog aanzien in het leger en is ongeslagen op het wapen. Hij kan goed praten en vertellen, is geestig en gebruikt mooie metaforen.’

Hoe heeft u zich voorbereid op deze rol?
‘Je hele leven bereid je je al voor, zeker als acteur. De rollen die ik nu speel, op mijn eind veertigste, zullen weer voorbereiding vormen voor de rollen die ik over tien jaar speel. Natuurlijk moet je de techniek beheersen. Maar ook verbeelding en levenservaring neem je mee. Je kan altijd putten uit je eigen leven. Je kan je er altijd iets bij voorstellen.

‘Ik speelde delen van de rol twintig jaar geleden voor het eerst, tijdens workshops. Ik heb nu meer levenservaring, dus benader de rol anders. En wat ik nu meemaak, is weer een voedingsbodem voor alles wat hierna komt. Filosofisch, maar zo zie ik het echt.’

Zijn er karaktereigenschappen van Cyrano die moeilijker zijn om te vertolken?
‘Nee. Je hebt alles op je palet, het is een kwestie van het juiste deurtje openzetten bij het juiste materiaal. Dat haalt het in je naar boven. Je kan elke kant op spelen die je maar wil. Je toont jezelf, maar dan in een ander personage. Jij bent het, met je eigen geest, lichaam en energie, je neemt alles mee.

‘Je kleurt mee met de vibe van de avond. De lol en de uitdaging van het spelen is het levendig houden, leren om niet te veel te vinden, niet te veel na te denken en in het moment te zijn. Je moet jezelf aan zetten en gewoon gaan. Of je die dag je cavia begraven hebt, het hebt uitgemaakt met je vriendin, je moet gewoon spelen.’

Cyrano is onzeker over zijn grote neus. Hoe is het om voor deze rol van uiterlijk te veranderen?
‘Noodzakelijk, maar ook weer niet. Het is nodig voor de vorm van de voorstelling en het verhaal dat we willen vertellen. Tegelijkertijd geloof ik er altijd in dat als je een goed verhaal te vertellen hebt, je hem ook aan de keukentafel zou kunnen spelen.

‘Stel dat die neus een keer niet aanwezig is in het theater, spelen we die voorstelling toch. Dan zorg ik dat jij die neus voor je ziet. Die suspension of disbelief, daar moeten wij als acteurs mee helpen.’

Hoe kan een verhaal uit 1897 vandaag de dag nog relevant zijn?
‘Door het zeer invoelbare plot. Het heeft kenmerken van een sprookje voor grote mensen: er zit een mate van overdrijving in. Het kan kinderlijk aandoen, maar op een slimme manier.

‘Je hebt een heel helder uitgangspunt: man is verliefd op vrouw, vrouw wil een ander, man twijfelt aan zijn eigen uiterlijk, heeft een grote bek gekregen om dat te compenseren, maar heeft een heel klein hartje. Hij schrijft liefdespoëzie aan zijn object van begeerte. Maar zij denkt weer dat dat van de ander komt.

‘Het heeft de geestige bestanddelen van een sprookje: Cyrano met zijn grote neus is een groteske overdrijving van een gemankeerd zelfbeeld. Dat doe je zelf ook als je verliefd bent: je gaat met meer onzekerheid naar jezelf kijken. Dat is aandoenlijk, en daarom kunnen hele generaties genieten van zo’n verhaal. Die basale gevoelens over liefde, verliefd zijn, projectie, die zijn tijdloos. Dat zijn menselijke gegevens. Als dat in een verhaal zit dat slim is en geestig, dan heb je een klassieker te pakken: dat is Cyrano.

‘Het is een nieuwe bewerking op een klassiek en universeel menselijk thema. Het werd in 1970 opgevoerd, in 1995, nu doen wij het. Over dertig, veertig jaar wordt het nog steeds opgevoerd. Er zullen altijd generaties zijn die behoefte hebben aan een verhaal als Cyrano. Er is publiek voor, want het appelleert aan heel menselijke gevoelens over verliefdheid, onzekerheid en de bespiegelingen van menselijke schoonheid.

‘De verschijningsvormen veranderen, de thema’s niet. Twintig jaar geleden had je geen selfies, waren likes op Instagram niet belangrijk – sterker nog: het bestond niet. Misschien ging je vroeger naar de opera, opgedoft, lekker ruikend, fashionably late binnenvallen. Het komt op hetzelfde neer: ijdelheid en validatie zoeken. Zie mij, erken mij. Het zijn allerlei varianten van hetzelfde soort gedrag. Mensen veranderen niet, maar de tools waarmee ze zich uiten wel.’

Jeroen Spitzenberger, Keanu Visscher e.a. Cyrano. Leidse Schouwburg, 14 juni, 20.15. Tickets €25-40