Het zou goed kunnen dat de naam Shinkichi George Tajiri u niet zoveel zegt. Maar u bent vrijwel zeker wel eens langs een werk van hem gelopen. De witte knoop bij een van de meeting points op Schiphol (hierboven), bijvoorbeeld. Of de geknoopte paal in de mijngangen van het Utrechtse Hoog Catharijne. Of langs zijn kunstwerk De Knoop aan de Rotterdamse Coolsingel.
Tajiri, het moge u duidelijk zijn, hield van knopen. ‘Ik wilde een simpel en helder statement maken, iets dat ook mensen die niets van kunst weten direct zouden herkennen’, zei hij er zelf over. ‘Een knoop is een knoop. Met de interpretatie daarvan kan niets misgaan.’
Tajiri werd in 1923 geboren in Los Angeles, als kind van Japanse migranten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloot Amerika Japanners op in kampen. Het weerhield hem - afkomstig uit samoerai-families - er niet van om een jaar later voor het Amerikaanse leger te gaan vechten in Europa. Daar keerde hij na de oorlog naar terug, en werd hij lid van kunstenaarsclub Cobra. In de jaren vijftig legde Tajiri het aan met de Nederlandse kunstenares Ferdi Jansen, en verhuisde hij naar Nederland.
Tot het eind van deze maand toont het Sieboldhuis de expositie Universal Paradoxes over Tajiri’s leven en werk, samengesteld met behulp van zijn dochters.
Er is geen ambitie om een totaaloverzicht van zijn werk te geven, in plaats daarvan focust de tentoonstelling op drie thema’s. Behalve knopen maakte hij ook veel beelden van krijgers, soms meters hoog. Ze zijn abstract: ze hebben geen herkenbare gezichten of wapens die tot een cultuur zijn te herleiden. Zelfs de vraag of het nou om zwaarden, speren of penissen gaat is aan de toeschouwer gelaten.
Thema nummer drie is ‘De Muur’. Vanaf de jaren zeventig schroeft Tajiri zijn beeldenproductie iets terug, en gaat hij zich toeleggen op fotografie. Hij begint bij het begin: in het Sieboldhuis zijn een paar daguerrotypes te zien; een oervorm van fotografie die mede uit de gratie raakte omdat er giftige dampen vrijkomen bij het lichtgevoelig maken van de platen. Tajiri maakte meer dan vijfhonderd foto’s en daguerro’s van de Berlijnse Muur, waar hij door gefascineerd was vanwege zijn eigen kamp-ervaringen. In 2009 overlijdt hij in zijn kasteel in het Limburgse Baarlo, een jaar nadat hij het Nederlands staatsburgerschap heeft gekregen. BB
Japanmuseum Sieboldhuis
expositie t/m 29 nov, toegang € 8 (studenten UL gratis)