Ruim vijf jaar lang hebben de bewoners van het Doelencomplex zich succesvol verzet tegen de sloop van hun woningen. Hebben jullie hun standvastigheid onderschat?
Martijn Ridderbos: ‘Wij wisten vanaf de start niet hoeveel weerstand er zou zijn, maar die bleek heel groot. Niet alleen de meerderheid van de bewoners wilde niet verhuizen, ook woningcorporatie De Sleutels wilde het niet aan ons verkopen en trok zich terug uit de samenwerking met ons en de gemeente. We hebben toen geen nieuw aanbod meer gedaan.
‘We hebben een heel redelijk alternatief geboden, zowel met alternatieve woonlocaties als met een sociaal plan waarmee ze er financieel niet op achteruit zouden gaan. Maar ik kon niet wegnemen dat mensen hun huis uit moesten. Dat was het meest akelige van dit dossier.’
Wethouder Paul Dirkse (D66) heeft zelfs gedreigd met onteigening. Waarom gaat dat niet door?
Ridderbos: ‘Het risico is dat het heel lang gaat duren. Dan weet je niet zeker of je de campus in 2029 kan realiseren maar moet je intussen wel onderhoud plegen om verouderde gebouwen als het Lipsius in goede staat te houden. Duurt dat te lang, dan voldoet het gebouw niet meer en kun je het niet meer gebruiken.
‘Toen we het besluit hadden genomen, hebben we eerst de gemeente op de hoogte gesteld. Komend half jaar gaan we naar alternatieve plannen kijken.’
Behoort een verhuizing naar Den Haag tot de mogelijkheden, zoals sommige lokale politici vrezen?
Ridderbos: ‘Het uitgangspunt is dat de alternatieve Humanities Campus wordt gebouwd op en rond de huidige plek.’
Mark Rutgers: ‘De universiteitsbibliotheek is ons laboratorium, hier bevinden zich onze grote en unieke collecties. Den Haag is ook belangrijk voor de faculteit. Onze grootste opleiding, International Studies, zit daar. Maar het hart van de geesteswetenschappen hoort in Leiden.’
Op de plek van het Lipsius zou in eerste instantie geen nieuw gebouw meer komen. Is dat nu anders?
Rutgers: ‘Ja, dat gaat nu wel gebeuren. We zijn nu volume kwijt, dus we hebben meer volume elders nodig. Ook het Huizinga viel volledig buiten de plannen. Dat moet nu ook weer worden meegenomen.’
En het plein dat op de plek van het Lipsius zou komen, gaat dat nu verdwijnen?
Ridderbos: ‘We proberen een alternatief plan te maken waar het plein in zit. Dat wil de gemeente ook graag: in het stedenbouwkundig plan hebben we afgesproken dat ook een stuk stadsontwikkeling van belang was. Het plein zou deel uitmaken van het Singelpark.’
Rutgers: ‘Het plein is niet heilig, maar als het kan, wil ik het behouden. Het is een goede plek voor ontmoeting van studenten en medewerkers.’
Maar als er straks een nieuw gebouw komt dat half zo groot is omdat er ook nog een plein komt, win je dan wel voldoende ruimte terug?
Rutgers: ‘We kunnen ook ruimte vrijspelen door bepaalde functies niet meer mee te nemen. We wilden oorspronkelijk bijvoorbeeld een conferentiecentrum en een woningcomplex voor internationale studenten. Mijn standpunt is nu: faculty first. Het gaat er nu om dat alle werknemers en studenten een fijne werk- en studieplek krijgen.’
En het Lipsius uitsluitend renoveren, is dat nog een optie?
Rutgers: ‘Dat acht ik niet waarschijnlijk. Dan heb je nog steeds geen duurzame campus en zit je er weer dertig jaar mee.’
Medewerkers en studenten klagen nu al over enorme drukte. Hoe moet dat straks in een kleiner gebouw?
Rutgers: ‘Als alles af is, dus ook de omliggende gebouwen, kunnen we de studenten veel meer verspreiden. In het Reuvens bijvoorbeeld waren eerst nauwelijks onderwijsruimtes, maar straks wel. Ook is het op onze faculteit nog zo dat er relatief weinig onderwijs wordt gegeven tussen 17 en 19 uur en dat er op vrijdag weinig colleges zijn. Die studentenstromen kunnen we veel beter spreiden.’
Voor de zomer heeft een werkgroep medewerkers meegedacht over nieuwe werkpleknormen: het aantal vierkante meter per persoon zou namelijk moeten dalen wegens gestegen grondstofprijzen. Gaat dat nu definitief door?
Rutgers: ‘Ja, want zouden we de oude norm handhaven, dan weten we zeker dat we er niet in gaan passen. Overigens is die norm in 2017 al voor de hele universiteit ingesteld, maar werd Geesteswetenschappen daarbuiten gelaten. Nu we verder zijn gegroeid, moeten ook wij eraan voldoen.’
Is die werkgroep nu dan gestopt?
Rutgers: ‘Nee, die is on hold gezet. De hoeveelheid werkruimte per werknemer wordt minder, maar hoe we dat gaan vormgeven blijven we doen in samenspraak met de medewerkers.’
Medewerkers maken zich zorgen dat ze hun kamer vaker moeten delen.
Rutgers: ‘Iets “afpakken” van mensen is altijd extra pijnlijk. Maar veel mensen zaten juist heel erg luxe. Op andere faculteiten worden al langer kamers gedeeld en dat gaat goed. Nu worden er joekels van kamers soms maar drie dagen in de week gebruikt. Dat is kassa: een werkplek kost al snel tussen de 12.000 en 15.000 euro per jaar, ook al wordt er geen gebruik van gemaakt. Daar moeten we echt op letten. Ik heb liever collega’s erbij dan lege bureaus.’
Ze vrezen ook dat er geen plek meer is voor hun boeken.
Ridderbos: ‘Die kunnen behouden blijven. Of dat in hun werkkamer is of ergens anders, daar gaan we de komende periode over in gesprek.’
Rutgers: ‘Vierkante meters zeggen niks, het gaat erom hoe je de ruimte gebruikt. Of mijn boekenkast hier in mijn werkkamer staat, of op slot op de gang: what’s the difference? Wat ik van belang vind, is dat er rustige werkplekken zijn.’
Wordt er ook ingezet op meer thuiswerken?
Ridderbos: ‘Er is aan medewerkers gevraagd hoe zij daar tegenaan kijken. De reactie is vaak dat ze het misschien wel prettig zouden vinden om twee dagen thuis te werken. Hoe dat gaat uitpakken weten we nog niet. Maar er is geen centraal beleid dat iedereen straks twee dagen thuis moet werken.’
Rutgers: ‘Omgekeerd weten we ook dat mensen die echt geen goede thuiswerkplek hebben, op de universiteit moeten kunnen werken.’
Dat geldt vooral voor jonge onderzoekers en docenten.
Rutgers: ‘Zij zijn onze toekomst, dus ja, zij moeten echt een goede plek hebben.’
Als docenten vaker thuiswerken, krijgen studenten dan meer online onderwijs?
Rutgers: ‘De kern is, zeker in de geesteswetenschappen: fysiek onderwijs. En dat zal ook zo blijven.’
Ridderbos: ‘Het hele idee van de campus is dat studenten en docenten elkaar ontmoeten. Dat is niet veranderd nu het Doelencomplex blijft staan. Die fysieke ontmoeting blijft de kern en daar gaan we in een alternatief plan vorm aan geven.’
Jullie gaan terug naar de tekentafel. Is er al een meest voor de hand liggend scenario?
Ridderbos: ‘Ik wil wat ruimte en rust houden voor de faculteit om daar naar te kijken. Als ik daar nu al invulling aan ga geven, beperk ik dat traject.’
Rutgers: ‘Ik wil wel een onwaarschijnlijk scenario schetsen, en dat is dat we het huidige Lipsius gaan oplappen. Dat lijkt me onverstandig.’
Gaan jullie proberen de verstoorde relatie met de bewoners van het Doelencomplex te verbeteren?
Ridderbos: ‘We zullen in goed overleg de juiste informatie geven over wat we gaan doen. Het uitgangspunt is dat we goede buren blijven, maar dat moet wel van twee kanten komen.’
Rutgers: ‘Ik wil een goede relatie met hen, maar ik maak me daar wel zorgen over. Dat we buren blijven, betekent ook iets anders, namelijk dat er straks een grote bouwput voor hun deur ligt en dat er als het goed is een levendig en druk plein komt.’
Is het doel de alternatieve Humanities Campus in 2029 af te ronden nog haalbaar?
Ridderbos: ‘Daar gaan we ons uiterste best voor doen.’