Slaapdeskundige Maartje Louter heeft tegenwoordig concurrentie uit onverwachte hoek: horloges. ‘Slapen is booming’, zegt de neuroloog. ‘Je ziet het in de toenemende interesse om met allerlei gadgets om slaap te meten. Je hebt smartwatches en schermen die je naast je bed kan zetten.

‘Dat lijkt leuk, maar wat mij betreft houd je dat soort metingen gewoon bij de slaapcentra die er de échte instrumenten voor hebben. Voor een goede analyse moet je namelijk veel meten: de ademhaling, je hersenactiviteit. Die consumentenapparaten zijn daar nog helemaal niet goed genoeg in. We zien dan bijvoorbeeld dat mensen bij hun huisarts aangeven dat ze slaapproblemen hebben omdat hun horloge hen dat vertelt, terwijl ze eigenlijk gewoon prima slapen.’

Regelmaat

En niet alleen vanuit technologische hoek rukt de concurrentie op: ook buiten de reguliere gezondheidszorg rukken de slaapgoeroes op. ‘Ik ben somnoloog, dat betekent slaapdeskundige. In feite betekent het niets meer dan dat ik als arts een extra certificaat bezit. Maar dat is er niet zomaar. Het is in het leven geroepen om te voorkomen dat iedereen zich zomaar slaapexpert kan noemen.’

Haar eigen adviezen voor goede nachtrust: ‘Het allerbelangrijkste is regelmaat. Je lichaam moet een vast moment hebben waarop het weet dat het tijd is om te slapen en ook om weer op te staan. Daar mag je in het weekend best een uurtje van afwijken, maar niet te veel. Ook slaap inhalen is daarom onverstandig. Alcohol drinken is erg slecht voor je slaap en ook het is niet aan te raden om direct na het sporten direct je bed in te duiken. Een uur voor je gaat slapen kan je beter niet zoveel meer doen.’

Louter is een van de sprekers van de thema-avond ‘ECHT: De steeds vagere grenzen tussen dromen en realiteit’, vrijdagavond in Rijksmuseum Boerhaave.

Want of je nu goed of slecht slaapt, zegt ze, dromen doet iedereen. ‘Vanuit de wetenschap is er steeds meer over bekend. Dromen kunnen in alle stadia van de slaap voorkomen, niet alleen tijdens de remslaap, zoals vroeger werd gedacht, en die daardoor droomslaap werd genoemd.’

‘Rem’ is de afkorting voor rapid eye movement: de slaapfase waarin een grote hersenactiviteit en oogbewegingen worden waargenomen. ‘Tijdens de droomslaap kunnen de dromen wel intensiever zijn. De actieve hersengebieden – die over zaken als horen, ruiken of zien gaan – lichten dan op. Dan zien mensen kleuren of horen ze geluiden.’

Toch blijft er ook nog veel onbekend. ‘De theorieën over waaróm we dromen lopen uiteen. Het kan een soort bewaking van de slaap zijn, een trucje van je hersenen om te voorkomen dat je niet de hele tijd wakker wordt. Ook kan het een middel zijn om al je indrukken van een dag te verwerken. Je hersenen zouden dan alles een plekje geven door erover te dromen.’

Communiceren

Ook de vraag waarom we niet doorhebben dat we dromen is nog onbeantwoord. ‘Ook daar is weinig over bekend, maar er worden wel veel interessante studies ondernomen. Denk maar aan lucide dromen.’ Dat houdt in dat dromers zich bewust ervan zijn dat zij aan het dromen zijn.

‘Er zijn onderzoeken gedaan om te zien of je met mensen die lucide aan het dromen zijn kan communiceren en dat kán. Je kan ze bijvoorbeeld vragen om een sommetje op te lossen in hun droom; dat doen ze dan via oogsignalen. Vantevoren spreek je dan met ze af dat “ja” bijvoorbeeld twee keer naar links kijken is, en “nee” twee keer de andere kant op. Praktisch kan dit soort onderzoek een grote impact hebben, voor de behandeling van mensen met PTSS bijvoorbeeld.

‘Van tevoren ergens over dromen waar je je op verheugt of waar je je juist druk om maakt kan mogelijk worden toegeschreven aan de verwerkende functie van dromen, maar nogmaals: dat moet nog allemaal onderzocht worden.’
En dromen die uitkomen? ‘Daar ga ik me niet aan wagen, nee. Dat is echt pseudowetenschap.’

‘ECHT: De steeds vagere grenzen tussen dromen en realiteit’, lezing Maartje Louter,. Rijksmuseum Boerhaave, vrijdag 1 maart, 19:30, €5