In de vroege ochtend van 27 januari 2014 doken er op het Oekraïense schiereiland de Krim plotseling zogeheten ‘groene mannetjes’ op. De naam verwijst naar de kleur van de uniforms van de zwaarbewapende en gemaskerde mannen. Ze droegen geen insignes of verwijzingen naar hun nationaliteit. Nadat ze overheidsgebouwen bestormden en de Russische vlag hesen, werd duidelijk wat er aan de hand was. Rusland had de Krim geannexeerd.

Die ochtend zat Engin Yüksel (1979) in een ondergrondse bunker. ‘Ik was als inlichtingenofficier van de Navo verbonden aan het Allied Nato Joint Force Command in Brunssum en op oefening ergens in het noordoosten van Duitsland’, vertelt Yüksel, die geboren is in Turkije maar inmiddels Nederlands staatsburger is.

Vanuit die Limburgse basis houdt de Navo Noordoost-Europa en met name Rusland scherp in de gaten en stuurt multinational battlegroups in Estland, Letland, Litouwen en Polen aan.

Totaal verrast

‘De actie van de Russen kwam totaal onverwacht. We waren echt verbaasd en konden niet meteen de situatie duiden. De Russische strategie verraste de Navo. Ik was tot 2016 een van de officieren die de commandanten vervolgens elke dag moest updaten over de Krim en de Donbas-regio.’

Yüksel heeft zich de afgelopen jaren verdiept in de Russische ideeën over militaire strategie. ‘Dat is de sleutel om je defensieve plannen op orde te krijgen. Wat zijn de gedachten achter de Russische militaire activiteiten?’ Zijn onderzoek leidde tot een proefschrift dat hij vorige week succesvol in Leiden verdedigde.

Bij de annexatie van de Krim bestond het idee dat de Russen een nieuwe strategie toepasten, namelijk hybride oorlogsvoering. ‘Ze zouden vooral ook non-militaire middelen inzetten, zoals economische en politieke pressie, informatietechnologie en paramilitaire- en terroristische organisaties ondersteunen.’

Yüksel twijfelde aan die lezing. ‘Ik had het gevoel dat er veel meer continuïteit zat in de Russische strategie dan gedacht. Hoewel mijn onderzoek maar tot 2010 loopt, kan ik wel zeggen dat de inzet van militaire middelen nog steeds veruit het meest bepalend is. De snelle overwinning zonder bloederige gevechten op de Krim, kwam alleen door de specifieke omstandigheden op het schiereiland, niet door andere ideeën over oorlogsvoering. Militaire middelen zijn nog altijd doorslaggevend om de overwinning te behalen.’

Yüksel leerde op de middelbare school Russisch. ‘Ik kan simpele teksten lezen, maar als het complex wordt, gebruik ik vertalingen. In Rusland verschijnt het tijdschrift Voennaya Mysl, dat wordt in het Engels vertaald als Russian Journal of Military Thought. De auteurs zijn generaals en andere strategisch specialisten. Officieel zijn de militaire doctrines geheim, maar als je dat blad leest, krijg je een goed inzicht van wat er speelt. Ik heb mijn onderzoek ook voorgelegd aan Andrey Pavlov, een onafhankelijke militair deskundige van de Universiteit van Sint-Petersburg. Van hem heb ik bevestiging gekregen dat mijn analyse klopt.’

Uitputtingsslag

Zelfs heel oude ideeën blijken nog steeds bepalend te zijn. ‘De concepten initial period of war en combat readiness stammen al uit de Napoleontische oorlogen. Rusland is wat betreft logistiek en techniek inferieur aan het Westen - in de negentiende eeuw Pruisen en Frankrijk, later de Verenigde Staten en Europa. De Russen zetten dan ook in op de openingsfase van de oorlog als het gaat om een offensief. Door te zorgen dat een deel van het leger altijd gelijk klaar is om strijd te leveren en gebruik te maken van het verrassingseffect kan een aanval effectief zijn. Want als een oorlog een uitputtingsslag wordt dan is er minder kans op de overwinning.’

Dat is ook precies wat er gebeurde in de Krim. ‘De groene mannetjes waren gewoon militairen van de special forces. De strategie slaagde, maar dat kwam omdat de bevolking op de Krim grotendeels Russisch georiënteerd is.’

De inval in Oekraïne in 2022 was totaal anders, maar de tactiek was feitelijk dezelfde. ‘Daar ging het wel fout. Dat komt onder andere doordat de Russen erg rigide zijn in hun strategieën. Ze zien oorlog voeren als wetenschap. Ze denken dat er wetten van oorlogsvoering zijn, zoals er natuurkundige wetten bestaan: als een commandant deze regels op het slagveld toepast, is succes verzekerd. Maar elke oorlog heeft zijn eigen specifieke omstandigheden. De Russen zien dat over het hoofd. Voor het Westen is oorlog geen wetenschap maar krijgskunde. Daar heeft een commandant meer speelruimte.’

De Russische legerleiding had in februari 2022 verwacht met de beschikbare troepen de klus te klaren, mobilisatie was niet nodig.

‘Het verrassingseffect zou voldoende zijn, maar ze vergaten de tegenstander goed in te schatten. Oekraïners bleken bereid om het land tegen elke prijs te verdedigen. Het is een uitputtingsslag geworden: precies wat de Russen níet wilden. Tijd is de vijand van Rusland in deze oorlog. Oekraïne wordt door de steun van het Westen sterker. Ik zie niet onmiddellijk een doorbraak voor de Russen.’

Geen doorbraak

Ze proberen wel het verschil te maken met nieuwe technologie. ‘Bijvoorbeeld met de inzet van Iraanse drones. Ze bouwen echter nog steeds erg op de kracht van hun artillerie. De tegenstand en taaiheid van de Oekraïners ga je daar niet mee breken. Je kunt de oorlog niet alleen met artillerie winnen.’

Ook een doorbraak aan Oekraïense kant zal er niet op korte termijn komen. ‘Het stoppen van drones en raketten is een van de sleutels tot het succesvol afweren van de Russen. Maar daarbij zijn ze volledig afhankelijk van het Westen. Daarnaast kost het tijd om technische superioriteit op te bouwen. Patriot-luchtafweerrakketten sturen is één ding. Je moet ze ook leren gebruiken. Ik verwacht dat deze oorlog nog best lang kan gaan duren.’