‘Ervaar het legendarische Realdoll-gevoel’, zo adverteert het gelijknamige bedrijf de nieuwste lijn seksrobots. Iedere pop heeft ‘een hoofd dat wordt aangestuurd door AI en uw genot verhoogt met een functionerende bluetooth vagina die u kunt stimuleren om zo uw Realdoll te laten klaarkomen’. Ze ‘is ontwikkeld om over u te leren, zich aan u aan te passen en op de meest intieme manier uw metgezel te zijn’, jubelen de makers.

Maar lerende seksrobots als de Realdoll kunnen de nodige problemen met zich meebrengen, stelt jurist Carlotta Rigotti. Ze is postdoc onderzoeker bij het Leidse Centrum voor Recht en Digitale Technologie en publiceerde onlangs het boek The Regulation of Sex Robots.

Het onderwerp kwam toevallig op haar pad. ‘In 2018 liep ik stage bij een advocatenkantoor en hield me bezig met zedenzaken. In die periode opende in Turijn, de stad waar ik vandaan kom, een bordeel met seksrobots van het bedrijf Lumidolls. Nou, ja, seksrobots, dit waren sekspoppen, want ze waren niet voorzien van AI.’

Gemiddelde pornofilm

Volgens berichtgeving in diverse media waren de poppen populair. Klanten betaalden volgens de New York Post honderd euro om een uur samen te zijn met de op anime geïnspireerde Aki, de engelachtige Lily of Katy met haar ‘doordringende blik’.

‘Na twee weken sloot de politie het bordeel’, vertelt Rigotti. ‘Het zou niet voldoen aan publieke gezondheidswetgeving.’ Onzin, aldus de jurist. ‘Het was duidelijk dat de autoriteiten vonden dat de sekspoppen moreel verwerpelijk waren. Er was geen wettelijke basis om het bordeel te sluiten. Het werd een schandaal. Italië is nogal restrictief als het gaat om seksualiteit. Iets verbieden is altijd een slecht idee als je niet eerlijk en transparant bent over wat het probleem nou is. In Italië wordt helemaal geen debat gevoerd over de voor- en nadelen van de seksrobots.’

Maar ook in andere landen is er nauwelijks discussie over, aldus Rigotti, en dat moet veranderen. ‘De robots kunnen schadelijk zijn omdat ze er extreem stereotiep uitzien. Ze zijn gemodelleerd naar vrouwen in de gemiddelde pornofilm.’

Grote borsten en billen, gekleed als meisjes in schooluniformen of sexy verpleegsters. ‘Klanten, meestal heteroseksuele mannen, kunnen ze naar hun eigen fantasie en smaak aanpassen. Dat bevestigt het idee van vrouwen als lustobject. Uiteindelijk leidt dat mogelijk tot ontmenselijking en onderdrukking van vrouwen.’

Er zijn ook mannelijke seksrobots, maar dan maar een paar varianten, die níet naar wens zijn aan te passen. ‘Er zijn ook modellen die zijn geïnspireerd op films en series. Zo heb je een prototype dat eruitziet als een wezen uit de film Avatar, die is helemaal blauw.’

Hoe groot de industrie precies is, is moeilijk in te schatten. Betrouwbare cijfers zijn er niet. ‘Het blijft toch een deels underground business. Bedrijven gebruikenook omfloerste termen als “gezelschapsrobots” voor hun producten. Ze kosten toch wel gemiddeld iets van tienduizend euro, dus de markt is redelijk exclusief.’

Onderdanig

De robots met AI reageren op wat de gebruiker wil en spelen in op diens, mogelijk ook gewelddadige, fantasieën. Je kunt ze bijvoorbeeld een verkrachtingsscenario laten spelen. ‘Een robot hoeft geen toestemming voor seks te geven. Seksueel geweld tegen vrouwen dreigt zo genormaliseerd te worden.’

Tegen de komst van de robots kwam vanwege deze redenen dan ook verzet. In 2015 lanceerde Kathleen Richardson, Brits hoogleraar Ethics and Culture of Robots and AI de zogeheten campaign against sex robots (inmiddels: campaign against porno robots). ‘De beweging wilde eerst een verbod op de robots, maar is iets van toon veranderd en nu meer gericht op het bespreekbaar maken van de problematiek.’

Hoe levensechter de robots, des te vager de grens tussen mens en machine wordt. ‘Als je de seksrobot ziet als bezit, iets wat je domineert, bestaat de kans dat je een mens, in dit geval vaak vrouwen, ook als bezit gaat zien. Zij is onderdanig aan jou, moet doen wat jij wil. De technologie doet precies wat de bezitter wil, moet de vrouw dat dan ook doen?’

En toch is Rigotti geen voorstander van een verbod. ‘Feministische hardliners zeggen: verbieden. De andere kant van het spectrum vindt dat er helemaal geen regulatie nodig is. Beide kampen zijn te extreem, vind ik. Want zo marginaliseer je altijd groepen. Ik probeer een balans te vinden. Hoe kunnen we het ontwerp van de robots een bepaalde kant op duwen met AI-regulering?’

Een algemeen verbod is volgens haar ook nutteloos omdat dat het maatschappelijk vraagstuk niet oplost. ‘Als systematische onderdrukking van vrouwen en andere groepen het probleem is, dan is criminalisering niet de oplossing. Het zou ook een symbolisch verbod zijn: niemand gaat dat handhaven.’

Ontwerp en software aanpakken is een beter idee. ‘Produceer robots die meer zijn toegesneden op vrouwen en lbhtqi+-personen en niet zijn opgebouwd uit porno-clichés. Kom met meer diversiteit, want iedereen heeft zo zijn voorkeuren. Het is allemaal mogelijk. In het aanbod in seksspeeltjes is het aanbod wél breed.’

Verder moeten de machines ‘niet alleen met extreem masculiene gegevens’ worden gevoed, maar met verschillende data. ‘De programmering moet minder stereotiep worden. Voor bedrijven moet het ook interessant zijn om robots voor andere groepen te maken. Uiteindelijk gaat het toch om geld verdienen.’

Beveiligingsregels

Bepaalde zaken moeten wel degelijk worden verboden, vindt Rigotti. ‘De gesimuleerde verkrachtingsscenario’s zijn extreem problematisch. Ik stel voor om dat soort handelingen niet mogelijk te maken. Op dit moment zijn er nog geen wetten die direct betrekking hebben op seksrobots, omdat niemand eraan denkt dat die nodig zouden kunnen zijn.’

Maar volgens de jurist zijn ook bestaande regelingen al op de robots toepasbaar. ‘Op EU-niveau zijn beveiligingsregels die bepalen hoe persoonlijke gegevens worden verwerkt. Ook de recente Europese AI-verordening die AI-systemen in risico-categorieën indeelt om kwetsbare gebruikers te beschermen, zou je kunnen toepassen.

‘In de EU-verordening staat ook dat in de verzameling en verwerking van data door AI ongelijkheid moet worden voorkomen. De verordening houdt helaas geen rekening met zaken als kwesties rond gender. Het zijn veiligheidsregels voor producten die geen rekening houden met de negatieve maatschappelijke impact, bijvoorbeeld op vrouwen, van bijvoorbeeld deze robots. Ik zou graag zien dat dat wel gebeurt.

‘De verordening zou je ook kunnen toepassen op gender. Dat zou gevolgen hebben voor de seksrobots. Bedrijven die ze in de EU willen verkopen moeten zich dan aan die regels houden en anders gaan programmeren en ontwerpen. Wellicht komen ze dan ook tot de conclusie dat er meer markten voor seksrobots zijn dan ze dachten.’

Carlotta Rigotti
The Regulation of Sex Robots. Gender and Sexuality in the Era of Artificial Intelligence.
Routledge
€75,00 (ebook €44,19)