Op de begane grond van het Leiden University College (LUC) aan het Anna van Buerenplein in Den Haag lopen studenten door de toegangspoortjes, maar dat is voor bachelorstudent Avalon Leiman (25) geen optie. Haar rolstoel past niet door de draaihekken. Er is wel een deur, maar die kan alleen open als je de sleutel hebt, of als er een portier is die het voor je opendoet. En die portier is er soms niet.
Dat leidt soms tot rare capriolen: ‘Ik heb wel eens onder het hek door moeten kruipen en mijn rolstoel achter me aan moeten slepen eronderdoor. Het heeft uiteindelijk twee jaar geduurd voordat ik een sleutel voor de poortjes kreeg’, vertelt Leiman.
Het is een tekenend voorbeeld van de figuurlijke en letterlijke drempels waar ze tijdens haar studie telkens op stuit. Toen ze in 2019 naar Den Haag verhuisde, kon ze nog intrekken in een van de woningen van het LUC. Daar kwam verandering in toen ze door haar verslechterde gezondheid een rolstoel nodig had. Dat was een probleem, want van de kamers waar LUC-studenten de eerste twee jaar verplicht moeten wonen, zijn er geen geschikt voor Leiman. Een paar zijn rolstoeltoegankelijk, maar niet volledig. Leiman: ‘Je kan er wel in met een rolstoel, maar bijvoorbeeld de keuken is niet aangepast. Ik kon niet douchen, ik kon daar toen geen thuiszorg krijgen en het was niet toegestaan een hulphond-in-opleiding te hebben. Dus ik moest eruit.’
Inmiddels woont ze samen met haar hulphond-in-opleiding Olive elders in Den Haag, en volgt ze nog steeds onderwijs aan het LUC. En hoewel ze nu makkelijker langs de poortjes komt, is college volgen nog steeds niet zonder barrières.
Het begint al bij de ‘ramp of death’, zoals ze de rolstoelhelling voor het gebouw noemt en waarvan ze bij regen al meerdere keren met haar rolstoel is afgegleden. Maar daarnaast heeft ze ook veel te maken met bureaucratische belemmeringen. Vanwege haar gezondheid kan het voorkomen dat Leiman niet aanwezig is bij een college omdat ze een ongeplande medische ingreep moet ondergaan of fysiek niet in staat is naar de faculteit te komen. Ook is het voor haar moeilijk om voor langere tijd een pen vast te houden of om veel te typen.
Daar zijn gelukkig aanpassingen voor te bedenken. Op advies van Fenestra, het netwerk dat studenten met een beperking ondersteunt, heeft de examencommissie toegezegd dat Leiman onder meer latere deadlines krijgt, de aanwezigheidsplicht wat losser wordt gehanteerd en ze een mondeling mag doen als haar gezondheid een schriftelijk tentamen niet toestaat.
Maar: in het besluit van de examencommissie staat dat deze voorzieningen alleen gelden ‘waar mogelijk en redelijk’. Wat ‘mogelijk en redelijk’ is, bepaalt de vakdocent. In het geval van Leiman heeft dat ertoe geleid dat ze soms feitelijk uitgesloten raakt van vakken, omdat docenten geen mondelinge tentamens willen afnemen of de aanwezigheidsplicht toch strikt hanteren.
‘Ik heb docenten gehad die zeiden: “Ik wil je niet in mijn college hebben, want ik vind die extra aanpassingen gedoe.” Ik volg nu alleen nog vakken waar de docenten mijn aanpassingen wel accepteren. Ik heb vaker gevraagd of ik onderwijs hybride kon volgen, dat ik online meekijk als ik niet naar de faculteit kan komen, maar dat kan ook niet. Jammer, want tijdens corona was dat geen probleem.’
Omdat ze bepaalde vakken niet kan volgen, kan ze haar minor journalistiek moeilijk afsluiten. Daarom is ze nu bij andere universiteiten aan het zoeken naar vervangende vakken waar ze wel aan deel zou kunnen nemen.
Andere voorzieningen binnen het LUC-gebouw zijn ook niet afdoende voor Leimans behoeften. Zo dient ze bij zichzelf dagelijks voeding en medicijnen toe via een sonde in haar buikwand en een catheter naar haar hart. Daarbij moet ze haar kleren gedeeltelijk uitdoen en vanwege kans op infecties moet dat gebeuren in een schone ruimte.
Leiman: ‘Er is geen EHBO-kamer hier waar ik dat schoon en enigszins privé kan doen. De kolfkamer is niet rolstoeltoegankelijk en de wc’s zijn niet hygiënisch genoeg. Dus als ik mijn sondevoeding wil gaan mixen of medicijnen spuit, moet ik dat doen in de open keuken voor stafleden waar iedereen me kan zien. Dat vinden mensen verontrustend of vies, en voor mij is het vernerend om dat in het openbaar half ontkleed te moeten doen. Soms lekt er wat en moet ik me nog verder uitkleden. Maar ik moet wel, want ik kan mezelf niet verhongeren of medicijnen ontzeggen.’
De ontoegankelijkheid van het gebouw leidt ook tot uitsluiting. Een van de sociale knooppunten van het LUC is het dakterras op de vierde verdieping waar vaak borrels en andere evenementen worden georganiseerd. De enige toegangswegen naar het dakterras zijn een trap of een smal gangetje met hoge drempels.
‘Mensen willen me wel eens over die drempels tillen, maar dat is vernederend. Ik heb vaker gevraagd of evenementen niet gewoon binnen kunnen, maar daar wordt geen gehoor aan gegeven. Er was ook een Model United Nations-evenement van Leiden MUN dat ik zou voorzitten, maar waar ik uiteindelijk niet heen kon omdat het evenement gedeeltelijk werd gehouden op plekken met veel trappen en geen toegankelijk toilet. Uiteindelijk hebben ze gezegd dat ik moeilijk deed en zetten ze me uit de groepsapp zonder verder wat te zeggen.’ Screenshots die Mare heeft gezien bevestigen dit.
(Tekst gaat door onder kader)
Studentdecaan Marcel Melchers vormt met andere studentendecanen Fenestra, een netwerk dat hulp biedt aan studenten met een beperking.
‘Zo’n 12 procent van de studenten heeft een beperking waarvan ze een belemmering ondervinden bij het studeren. Als een student om hulp vraagt, gaat dat via ons. Ons advies gaat naar de examencommissie, en die neemt dan een besluit.
‘Van de wet moeten instellingen aanpassingen plegen mits het geen onevenredige inspanning van diezelfde instelling vereist.
‘Maar er mag ook geen willekeur zijn. Het moet niet zo zijn dat de ene docent zegt: “het kan wel” en de andere: “eigenlijk niet”. Dat geeft alleen maar stress aan die studenten met een functiebeperking.
‘Er is veel verbeterd, maar het is nog niet ideaal. Vroeger hadden we bijvoorbeeld veel meer oude gebouwen dan nu. Nieuwe gebouwen en nieuwe technologie kunnen helpen om knelpunten weg te nemen. Er worden stappen gezet, maar soms wordt er ook een stapje teruggezet helaas.
‘Ik zou nog graag een tentamengebouw zien. Nu moeten alle aanpassingen op facultair niveau geregeld worden, dat vergt veel inzet en veel gedoe. In een tentamengebouw kan alles al klaarstaan voor studenten met een beperking. Dat vergt een investering maar die levert op termijn veel op.
‘Het zou ook mooi zijn als colleges worden opgenomen. Dat je de mogelijkheid hebt om colleges thuis te volgen en dan weer aan te sluiten als je daartoe weer goed in staat bent. Als je een periode hebt waarin je een paar weken aan huis gebonden bent, levert je dat nu al snel een half jaar studievertraging op.’
‘Het is een heel naar gevoel dat ik permanent ben buitengesloten. Ik voel me niet welkom of geaccepteerd. Ik ben bang om het woord discriminatie te gebruiken, maar dat is het feitelijk wel.’
En ze is niet de enige die dat ervaart. ‘Een vriendin die ook in Den Haag studeerde en in een elektrische rolstoel zat, kwam heel veel problemen tegen in Wijnhaven. We hebben een klankbordgroep opgezet voor mensen met verschillende beperkingen: visuele beperkingen, autisme, mensen met een dwarslaesie, en zo hebben we een doorloop gedaan van alle FGGA-gebouwen om te kijken waar verbeteringen nodig zijn.
‘Het zijn vaak heel makkelijke dingen, zoals een beugel ophangen in een wc. Er was beloofd dat dat gedaan zou worden, maar dat is maar gedeeltelijk gebeurd. We hebben ook aanbevelingen gedaan voor het nieuwe Spuistraat-gebouw, maar ik weet niet wat daarmee is gebeurd. En dat terwijl aanpassingen in ieders voordeel zijn. Iedereen kan een beperking krijgen, ook tijdelijk.’
De logheid van de universiteit maakt studeren tot een beproeving.
‘Ik zou heel graag hier willen blijven voor mijn master: mijn vrienden en mijn mantelzorgnetwerk zijn hier. Maar ik ben wel naar andere universiteiten aan het kijken. En terugkijkend, als ik weer zou moeten kiezen, dan zou ik misschien wel iets anders hebben gekozen dan Leiden.’
Mare vroeg de universiteit om een reactie. ‘DUWO is verantwoordelijk voor de huisvesting van LUC’, laat woordvoerder Caroline van Overbeeke weten. ‘Er zijn diverse studentenkamers aangepast met automatische drukknoppen om de deuren naar de kamer en naar de lifthal te openen. Twee van deze kamers worden momenteel ook bewoond. Thuiszorg en een hulphond zijn wel degelijk mogelijk en op de vierde verdieping is een toegankelijke kolfruimte.
‘Het dakterras is helaas niet rolstoeltoegankelijk. Hoewel er geen officiële evenementen vanuit de universiteit worden georganiseerd op deze plek, is het terras voor studenten een belangrijke sociale omgeving en daarom was er de wens om deze toegankelijk te maken, dat bleek helaas erg kostbaar.
‘Onze docenten zijn verantwoordelijk voor de toetsing van de studenten op de leerdoelen van een vak. Een voldoende kan alleen gegeven worden wanneer de student aan het einde heeft aangetoond aan de leerdoelen te voldoen, ongeacht de accommodaties. Daarom hebben docenten enige vrijheid om te bepalen of de accommodaties kunnen worden geïmplementeerd. Op LUC worden docenten geïnstrueerd de accommodaties zeer serieus te nemen, en wanneer implementatie niet mogelijk is in overleg met de student gezamenlijk tot een oplossing te komen.’
In 2018 tekende de universiteit de Intentieverklaring VN-verdrag voor inclusiever onderwijs. Op de vraag wat er sindsdien van die intentie terecht is gekomen, antwoordt Van Overbeeke: ‘Er vindt regelmatig overleg plaats op verschillende niveaus om de toegang tot het onderwijs voor elke student gelijkwaardig aan te bieden. In het geval de staf signalen ontvangt dat een student zich niet inclusief voelt behandeld, wordt hier serieus op ingegaan. Dit uiteraard in overleg met de studenten in kwestie.
‘Bij vastgoed is een toegankelijkheidsofficer aangesteld die input geeft en die gedurende het ontwerptraject van gebouwen het ontwerpteam adviseert. De aanbevelingen uit de klankbordgroep zijn meegenomen in het ontwerp van het Spuigebouw. Zodra het gebouw gereed is, zal er nog een review plaatsvinden. De aanbevelingen voor Wijnhaven en Anna van Bueren hebben geleid tot aanpassingen in deze gebouwen, zoals beugels in de toiletten en prioritering bij liften.’
Leiden MUN antwoordt desgevraagd dat de locatie van de conferentie in het Kamerlingh Onnesgebouw was en dat dat volgens de universiteit toegankelijk is. Ook andere locaties waar het evenement plaatsvond zouden toegankelijk zijn geweest. Verder ontkent de organisatie Leiman te hebben verteld dat zij geen voorzitter meer zou mogen zijn.