Achtergrond
Moskee als mikpunt
Geweld tegen moskeeën is een structureel verschijnsel geworden in Nederland. Dat blijkt uit de bundel Mikpunt moskee, die Ineke van der Valk van de Faculty of Governance and Global Affairs heeft samengesteld.
Bart Braun
donderdag 23 mei 2019

Neemt het geweld tegen moskeeën toe?

‘Het is meer zo dat het sinds de moord op Theo van Gogh in 2004 een structureel gegeven is geworden, met elk jaar zo’n twintig, vijfentwintig incidenten. Dat gaat dan om brandstichting, ingegooide ruiten, bekladding met discriminerende leuzen.’

Een actievoerder van Pegida ging demonstratief varkensvlees barbecueën. Is dat ook geweld?

‘Zo’n actie is wettelijk toegestaan. Maar het heeft wel onze aandacht, omdat zo’n actie gericht is op de aantasting van grondrechten: die barbecue wordt ondernomen omdat men wil dat de moskee wordt gesloten.’

Hoe komt het, dat anti-moskee-acties structureel zijn geworden?

‘Er is veel negatieve beeldvorming over de islam en moslims. Er is, terecht, onrust en bezorgdheid over aanslagen uit extreem islamistische hoek. Die gevoelens worden overigens gedeeld door moslims, zelf de grootste groep slachtoffers van dat geweld.

‘Maar mensen zijn geneigd te generaliseren, zeker onder invloed van negatieve beeldvorming. In die gevallen waarbij de daders zijn opgepakt gaat het vooral, maar zeker niet altijd, om jongeren, die soms zijn aangesloten bij een rechts-extremstische organisatie.’

De Nederlandse wet biedt de mogelijkheid om zwaarder te straffen als een misdaad een discriminerende achtergrond heeft. Waarom precies?

‘Een bushokje vernielen is verkeerd. Maar als je de ruiten van een moskee ingooit, zitten daar aspecten aan die raken aan de grondbeginselen van onze rechtsstaat, zoals gelijkheid en vrijheid van godsdienst. Die extra dimensies kunnen een reden zijn om zwaarder te straffen.’

Toch gebeurt dat meestal niet.

‘Veel te weinig, blijkt uit de bijdrage van een jurist. De afgelopen twintig jaar zijn er zo’n vijftig brandstichtingen bij moskeeën geweest. Bij ongeveer de helft daarvan kwam het tot een rechtszitting. Bij slechts een klein deel – zoals de aanval met molotovcocktails op een volle moskee in Enschede in 2016 – wordt dat aspect ook meegewogen. Hopelijk zorgt deze publicatie ervoor dat er bij het Openbaar Ministerie en de rechters meer aandacht voor komt.’

Is er bij de rest van het land wel voldoende aandacht?

‘In toenemende mate, in elk geval. Het gaat nog steeds te vaak voorbij als iets dat gewoon gebeurt. De politiek kan duidelijk stelling nemen; we weten uit Brits onderzoek dat dat heel belangrijk is om geweld tegen te gaan.’

Echt waar? Wat maakt het een lid van een racistische organisatie nou uit dat de burgemeester tegen zijn actie is?

‘Het heeft impact, net zoals de negatieve beeldvorming over moslims ook invloed heeft. Moskeeën kunnen zelf bijdragen door zich open te stellen voor de samenleving: dingen organiseren voor de buurt, dialogen opzetten tussen christenen, moslims en joden, en duidelijk maken dat extremistische opvattingen niet worden gedeeld.’

Ineke van der Valk (red), Mikpunt Moskee. Brave New Books, 191 blz, € 21,99