Twaalf jaar geleden studeerden meer Koreanen Nederlands, dan Nederlanders Koreaans. Die verhouding is de afgelopen jaren wel veranderd: het aantal aanmeldingen voor Koreastudies is zo explosief gestegen dat er momenteel zelfs in Leiden meer Nederlanders Koreaans (bijna zeventig eerstejaars) studeren dan Nederlands (veertig).
Niet gek voor een opleiding die lang het ondergeschoven kindje was binnen de Aziatische talenstudies.
Waar komt die interesse vandaan? ‘Je merkt dat K-pop een van de grootste invloeden is’, zegt Joyce Trimbach (22), die dit jaar is begonnen. ‘Het is voor veel mensen een reden. Als je medestudenten spreekt, gaat het er al van: "Ik ben al tien jaar fan van K-pop." Het is heel perfectionistisch, het perfecte plaatje: de artiesten zijn dun, ze zijn knap, ze bewegen veel en zingen goed, zijn talentvol.’
Ook andere aspecten van de Koreaanse cultuur zijn steeds populairder, merkt ze. ‘Een groot deel van alle mode – ook die van H&M of de Monki – is geïnspireerd op wat in Korea al hip is geweest. Dat was waar voor mij de interesse begon. Op Pinterest, en Tumblr: scrollen tot je gek wordt.’
Studievereniging Tanuki is wat huiverig dat Koreastudies weggezet wordt als ‘K-pop-studie’. ‘De meeste studenten luisteren en volgen het wel, maar niet hardcore’, mailt het bestuur. ‘Er melden zich elk jaar wel fanaten aan, maar die vallen al snel af aangezien Koreastudies niet is gefocust op K-pop, maar op relevantere dingen zoals geschiedenis en internationale relaties.’
Trimbach herkent het wel. ‘Als je zegt: ik doe Koreastudies, krijg je vaak de vraag: oh, alleen omdat je K-pop leuk vindt zeker? Het is een irritatiepunt, maar ook een soort schaamtepuntje, ofzo. Er zijn genoeg mensen die er echt zitten voor de studie zelf. Ik ken veel mensen die juist interesse hebben in de politieke relatie tussen Noord- en Zuid-Korea en hoe dit op de wereldpolitiek speelt.’
‘Je merkt heel duidelijk in het eerste jaar dat veel mensen afvallen, omdat het toch niet is wat ze in hun hoofd hadden toen ze begonnen’, zegt masterstudent Amber Vermunt (23). ‘Ze dachten leuk: Koreaans en K-pop. En dan zijn er toch veel vakken die te maken hebben met politiek en geschiedenis. Ik vond dat juist interessant.’
Toch is ook zij K-pop-fan. ‘Toen ik jong was, vijftien ofzo, was het eigenlijk mijn hele leven. Elke dag video’s kijken, nieuws opzoeken, tweeten, daar was ik geobsedeerd mee. Nu is dat minder. Toen ik begon met de studie, zag ik: oh, het is niet allemaal leuk en grappig’ (zie kader). Wel richtte ze aan het begin van haar opleiding een K-pop-dansgroep op waarmee ze nog steeds optreedt en video’s post. ‘Vooral in Nederland is er in de laatste twee jaar een grote groei geweest in dit soort dansgroepen. We geven workshops, waar fans op afkomen.’
De verspreiding van Koreaanse cultuur, met K-pop vooraan, noemt men ook wel Hallyu – de Koreaanse Golf – en is in Azië al langer een fenomeen, maar is ook langzamerhand in Europa aangekomen. Toen vorig jaar de Koreaanse boyband BTS optrad in Amsterdam leidde dat – ook bij media- tot verontwaardiging. De kaarten (van 90 tot 180 euro) verkochten binnen een half uur uit, en dan ook nog aan behoorlijk jonge fans. Er stond bovendien een rij van een kilometer voor de Ziggo Dome.
‘Mijn god, die rij!’ Volgens Leanne van Lambalgen (19, taalwetenschappen) was het een ‘gekkenhuis’. ‘Ik stond vooraan; ik was er al om negen uur ’s ochtends. Ik had de week erop toetsweek, maar ik heb er geen spijt van. Ik doe het voor de groep.’ Later ging ze ook nog een keer, in Parijs. Onlangs ging ze naar een concert van girlband Dreamcatcher in Amsterdam. ‘Daarvoor had ik vip-kaartjes, voor 110 euro. Dan krijg je early access, wat goodies, en een hi touch met de groep - een soort high five. Het gaat mokersnel. Je kan alleen zeggen: "Hoi, ik hou van je, doei!"’
BTS is een van de grootste boybands ter wereld. Ze hebben – de schattingen lopen uiteen – wereldwijd zo’n 90 miljoen fans. Die fancultuur speelt zich voornamelijk online af. Elke groep heeft een eigen fanclub. Die van BTS is de grootste, en heet de ARMY, wat staat voor Adorable Representative M.C. for Youth.
‘Dat is echt een force to be reckoned with’, zegt Van Lambalgen. ‘Fans zijn loyaal. Juist daarom hebben ze veel macht met het streamen van video’s, dingen trending krijgen, en ook zorgen dat iets op de radio komt door het aan te vragen. En als een artikel veel clicks krijgt, gaan andere magazines er ook over schrijven. Zo verspreidt het zich.’
De fans worden actief verantwoordelijk gehouden voor het succes van een groep. ‘Dat is redelijk expliciet. Je krijgt handleidingen met hoe je goed moet streamen om invloed te hebben. Er staan hele tutorials op Twitter.’ Dat heeft te maken met de industrie eromheen: het succes van de groepen wordt bepaald via stemmen van kijkers op Koreaanse tv-shows, waarmee bands prijzen kunnen winnen, en onder andere hoe vaak het gestreamd wordt op YouTube.
Hoewel alle muziek gratis online is te vinden, kopen fans toch de albums. ‘Ik probeer zoveel mogelijk te verzamelen’, zegt Michaela Fikácková (18, taalwetenschap). ‘Niet alles, want ze zijn duur – meestal tussen de twintig en dertig euro.’ Dan krijg je wel meer dan een cd in een plastic hoesje. Het zijn soms hele boekwerken, zegt ze. ‘K-pop is heel visueel. Ze komen niet alleen met een nummer, maar een heel concept, een stuk kunst. Je krijgt een fotoboek van de leden, en fotoplaatjes. Dat is een groot ding: mensen ruilen die ook met elkaar.’ Daarnaast heeft elke K-pop band eigen kleuren, en verkopen ze speciaal ontworpen glowsticks om mee te nemen naar concerten.
De online community van fans, het fandom, is dan ook enorm actief, en heeft een eigen lingo. Een stan is een fan, een bias is je favoriete bandlid, en een comeback betekent dat er een nieuw album wordt uitgebracht. Fikácková is een zogeheten multi: ‘Ik volg meerdere groepen. Ik hou ook van underrated groups, die dus niet mainstream zijn. Maar als iemand mijn groep aanvalt, dan vecht ik wel terug.’
De online fancultuur ontaardt soms namelijk in een felle stammenstrijd: ‘Fanwars heet dat’, zegt Van Lambergen. ‘Dat gaat er soms heftig aan toe. Online kunnen mensen elkaar helemaal kapot maken. Echt cyberbullying. Maar dan ben je verkeerd bezig. Er is geen schaamte in iets superleuk vinden. Waarom is krankzinnige voetbalfan zijn wel geaccepteerd, maar een groep leuk vinden niet?’
Vermunt: ‘Je kan het ook positief benaderen. Via K-pop heb ik heel veel geleerd over Oost-Aziatische culturen in het algemeen. Laten we eerlijk zijn: op de middelbare school leer je niet zoveel over het Oosten.’
De K-popindustrie is miljarden waard, maar is niet zonder controverse. Vorige maand pleegden twee bekende sterren, Sulli en Goo Hara, zelfmoord. Dat veroorzaakte discussies over hoge druk waar K-popsterren aan worden blootgesteld, en het gedrag van de fans. Sulli werd bestookt door woedende fans vanwege haar besluit geen bh meer te dragen, en na een livestream waarop ze alcohol dronk.
Dagelijks staan honderden kandidaten voor de deuren van de Koreaanse platenmaatschappijen om auditie te doen, in de hoop geaccepteerd te worden als ‘trainee’, en mogelijk dezelfde supersterrenstatus te bereiken als hun idolen. Als trainees een contract krijgen bij een platenmaatschappij, komen ze in een rigoureus trainingsprogramma met zang-, dans-, en taallessen, waarin ze worden klaargestoomd voor hun debuut. Dat kan wel tien jaar duren. Er is geen minimumleeftijd om trainee te worden – sommigen beginnen al op hun dertiende.
De platenmaatschappijen hebben controle over het liefdesleven, het eetpatroon, het uiterlijk en het gedrag van de trainees. Bij sommige maatschappijen moeten de sterren de maatschappij terugbetalen voor de training als ze eenmaal hun debuut hebben gemaakt, waardoor ze bijna niets verdienen.