De Amerikaanse senator Bernie Sanders is onsterfelijk populair bij jongere kiezers. Of nee, niet alleen kiezers: ook buiten de Verenigde Staten raakt hij op 82-jarige leeftijd een snaar bij jongeren zoals maar weinig politici lukt.

De 800 kaarten voor het evenement in de Stadsgehoorzaal, waar hij op 11 oktober met studenten in gesprek gaat, waren binnen een paar minuten uitverkocht. Net als het evenement in debatcentrum De Balie in Amsterdam op 9 oktober.

Hij gaat ook nog langs bij het congres van GroenLinks-PvdA in Utrecht om met Frans Timmermans in gesprek te gaan over ‘alternatieven voor kapitalisme’, thema’s uit Sanders’ boek Het is oké om boos te zijn op het kapitalisme, dat begin oktober in het Nederlands verschijnt.

‘Mittens and memes’

Sanders werd beroemd als een linkse underdog bij de Amerikaanse verkiezingen. Daarnaast bleek hij meme-geniek: zijn foto met dikke, handgebreide wanten tijdens de inauguratie van president Joe Biden werd tot zijn eigen verbazing plotsklaps een wereldberoemde internetgrap.

‘Daar was ik opeens met mijn handschoenen op de maan, bij het Laatste Avondmaal, bij Forrest Gump, naast Spiderman en boven op wolkenkrabbers’, schrijft hij in Het is oké om boos te zijn op het kapitalisme. De merchandise leverde volgens hem twee miljoen dollar op, dat naar goede doelen is gegaan. ‘Maar na de inauguratie van Joe Biden, had ik meer aan mijn hoofd dan mittens and memes’, schrijft hij.

De zelfbenoemde democratische socialist is een buitenstaander in de Amerikaanse politiek, de langstzittende onafhankelijke politicus, die een stevige achterban verzamelde met ideeën die in de Verenigde Staten als radicaal links gelden, zoals een fatsoenlijk minimumloon en betaalbare zorg. In zijn boek fileert hij stukje bij beetje de Amerikaanse rat race die volgens hem klassenongelijkheid in stand houdt door de uitzinnig rijken te faciliteren: ‘Don’t hate Musk, hate the system that made Musk possible.’

‘Het überkapitalistische systeem dat de Verenigde Staten de laatste jaren in zijn macht houdt, aangewakkerd door ongecontroleerde hebzucht en minachting voor menselijk fatsoen, is niet alleen onrechtvaardig. Het is ronduit immoreel.’

Sanders gooit al decennia knuppels in hoenderhokken, al praat hij niet graag over zijn verleden. Hij houdt niet van die focus op het ‘verhaal’ van politici. ‘Media kijken te veel naar politiek als een soap’, verzuchtte hij in 2015 tegen het tijdschrift Time.

Middelmatige student

Zijn studententijd brengt hij dan ook niet vaak uit zichzelf ter sprake. Zoals toen er foto’s opdoken van een jonge Sanders in 1963, vastgeketend aan andere demonstranten tijdens een protest in Chicago tegen rassenscheiding op scholen. Sanders werd destijds gearresteerd en moest 25 dollar boete betalen, omgerekend 236 euro nu. Stelt niks voor, zei hij decennia later luchtig tegen Time. ‘Jij kan ook nu naar buiten lopen en gearresteerd worden. Het is niet moeilijk, als je maar wilt.’

Hij was academisch gezien een middelmatige student, ondanks vele uren in de bibliotheek waar hij over geschiedenis, psychologie, politiek en Marx las.

In 1962 haalde Sanders als tweedejaars al de nationale media met de eerste sit-in op de Universiteit van Chicago. Hoewel segregatie niet meer zou bestaan, ontdekte het universiteitsblad Chicago Maroon dat het toch gebeurde: als zwarte studenten zich wilden inschrijven voor woonruimte, verdwenen die kamers mysterieus van de markt om later weer op te duiken. Toen het universiteitsbestuur toegaf sommige gebouwen inderdaad ‘wit’ te houden, marcheerden 32 studenten onder leiding van Sanders naar de kamer van de rector. Ze bleven wekenlang voor de deur zitten.

Als reactie stelde de universiteit een onderzoek in naar racisme in studentenhuizen van de universiteit – en verbood tegelijkertijd alle toekomstige sit-ins. Na meer protesten schafte het bestuur in 1963 de segregatie in studentenhuizen af.

In hetzelfde universiteitsblad Maroon ontketende Sanders overigens als eerstejaars al een felle discussie over vrije seks middels een manifest tegen de strenge regels voor vrouwelijke studenten, die niet buiten de campus mochten wonen en niet zomaar bezoekers van het andere geslacht mochten ontvangen.

‘Volgens mij zijn universitaire bestuurders net zo gekwalificeerd om regels op te stellen over seks als om gebroken botten te genezen. Je kan die acties het beste omschrijven met een oud gezegde; dat hun onwetendheid alleen is geëvenaard door hun vooringenomenheid. Als zij niet van seks houden, of vinden dat het “vies”, “kwaadaardig” of “zondig” is, dan is dat hun pech. Het is wel ongelofelijk dat ze die houding, of neuroses, aan de studenten mogen overbrengen.’

Zes decennia later is hij niet afgeremd. ‘Ze zeggen dat als je ouder wordt, je conservatiever wordt’, schrijft hij in zijn laatste boek. ‘Nou, ik niet. Hoe ouder ik ben, hoe bozer ik word over het überkapitalistische systeem waarin we leven, en hoe meer ik dat wil zien veranderen in ons land.’

Bernie Sanders and students, An open dialogue. Stadsgehoorzaal, woensdag 11 oktober, 14.00 uur (uitverkocht)