Leiden, Pieterskerkhof, maandag 31 augustus, 10:15 u. ‘De smerissen hebben mijn knie kapotgemaakt’, zegt hoogleraar Koreanistiek Remco Breuker. Hij staat bij de start van de Tour of Academics, een fietstocht georganiseerd door de vakbonden AOb, FNV en protestbeweging WOinActie en verreden door wetenschappers die demonstreren tegen de uitholling van het hoger onderwijs.

Zo’n vijftien wetenschappers hebben een rood Tour of Academics-shirt aangetrokken en maken zich klaar voor de tocht van 42 kilometer naar de Erasmus Universiteit met als tussenstop de TU Delft.

Breuker, het uithangbord van WOinActie, is gekleed in pak met vlinderstrik. Niet meteen een fietsoutfit. ‘Ik stap ook niet op, want ik ben aangereden door een auto. Toen de deur van de wagen openzwaaide, bleek het om politie te gaan.’ Ambulance erbij, knie verwond en fiets kapot. ‘De volgende dag stond de agent met een bosje bloemen voor de deur. Netjes.’

Luchtfietserij

‘Ik rij maar een stukje mee’, zegt hoogleraar Nederlands Yra van Dijk vanaf haar ov-fiets. ‘Wel jammer dat de opkomst zo laag is. De timing is een beetje onhandig, ook voor mij. Straks komen de eerstejaars naar de universiteit. Je krijgt niet veel kans om ze fysiek te zien, dus ik ga daarheen.’

Er is meer kritiek. Fietsen is veel te soft, schreef student Melchior Vesters in een opiniestuk in Mare: ‘Tenzij academici bereid zijn tot langdurige harde actie, blijven hun wensen luchtfietserij.’

Is het ook niet wat sullig om met een toertocht het vuur aan de schenen van universiteitsbestuurders en kabinet te leggen? ‘Ik ben graag een sulletje. Dat ben ik altijd geweest’, pareert Breuker. ‘Toch heeft dat al het nodige opgeleverd in mijn leven. Dat geldt ook voor WOinActie. Steentje voor steentje bouwen we verder. En als iemand dit suf vindt... prima. Ga zelf actie voeren. Graag zelfs.’

‘Deze actie past juist perfect bij Nederland’, vindt de Belgische hoogleraar Chinese geschiedenis Hilde De Weerdt, die met haar flitsende racefiets en professionele outfit voor enige vrees zorgt bij de deelnemers met een simpele stadsfiets. ‘Dit is het land dat een kampioenschap tegenwindfietsen organiseert. Prachtig is dat!’ ‘We moeten elkaar uit de wind houden op de universiteit’, vult Van Dijk aan. ‘Elkaar steunen, zoals in een peloton.’

Peptalk

Sandra Koreman is ’s ochtends met de fiets vanuit Delft op de trein naar Leiden gestapt. Ze werkt aan de TU als vakbondsfunctionaris van de FNV. ‘Helaas heeft de Universiteit Leiden op dit moment geen FNV-functionaris, vandaar dat ik maar ben gekomen.’

Na een peptalk van de geblesseerde kopman - ‘Rustig aan met het tempo, ik zie dat er nogal wat verschil zit in het materiaal’ - trekt het rode pelotonnetje zich rond 10.45 in gang.

Het wordt een afvalrace, zo blijkt al snel. Ter hoogte van het Vijf Mei-plein knijpt Van Dijk in de remmen, keert om, en gaat op zoek naar de eerstejaars Nederlands.

Den Haag, Mariahoeve, 11:43 u. In de buurt van het Haagse treinstation dunt Team Academics verder uit. ‘We zijn er al een kwijt’, meldt Nicole van Os, studiecoördinator bij Geesteswetenschappen. ‘Iemand vond dat we te langzaam gingen.’ De persoon in kwestie wilde een voorsprong pakken, wat warme kleding uitdoen en ergens verderop weer aansluiten. Van de ongeduldige Leidenaar wordt echter verder niets meer vernomen.

Een van de overgebleven deelnemers is een jonge docent aan de Haagse Faculty of Governance and Global Affairs (FGGA). Hij wil niet met zijn naam in het artikel. ‘Ik wil niet dat mijn leidinggevende weet dat ik meedoe.’ De tutor is vanuit het buitenland naar de universiteit gekomen. ‘Ik had verwacht dat ik hier ook onderzoek zou doen. Er is ook gezegd dat het mogelijk was. Maar er komt niets van terecht.’

Onfatsoenlijk

‘De universiteit is een geweldige plek om te werken, maar een slechte werkgever’, zegt Tycho van der Hoog, promovendus bij het African Studies Centre. ‘Ik heb een contract van drie maanden gehad, en van een maand, heb verder tussendoor werkloos thuisgezeten. Het is ook voorgekomen dat ik werd ingehuurd via Jobmotion, het uitzendbureau van de universiteit.’ Wetten en regelingen omzeilen is dagelijkse praktijk, zegt hij. ‘Er wordt van alles gedaan om medewerkers maar geen fatsoenlijk contract te hoeven geven.’

‘Veel jonge wetenschappers zitten helemaal vast’, legt De Weerdt uit. ‘De fysieke werkdruk speelt een rol, maar het is vooral ook de emotionele kant die leidt tot burn-outs en andere problemen. Hard werken maar niet verder komen binnen de universiteit.’

‘Loyaliteit is onze grootste valkuil’, legt Van Os uit. Daarom kiezen universitaire medewerkers niet voor hardere acties zoals stakingen of het weigeren van overwerk. ‘We willen de studenten niet duperen.’

Plots haakt ook de anonieme FGGA-docent af. ‘Het plan was Delft, maar ik moet toch echt weer aan het werk.’

Den Haag, centrum, 12:17 u. De groep dwaalt rond tussen Hollands Spoor en Centraal. ‘Extra tussenstop’, grapt Van Os. ‘Nu kunnen we een bliksembezoek aan het ministerie van OCW inplannen.’ ‘Het zal me niets verbazen als we straks steeds weer precies op dezelfde plek uitkomen’, zegt Van der Hoog. ‘Echt genieten dit.’

Even later is het zover. ‘Volgens mij waren we hier vijf minuten geleden ook al’, zegt hij, als een kruispunt hem toch wel heel bekend voorkomt. ‘We draaien inderdaad rondjes. Schitterend.’ Elmer Veldkamp, universitair docent Koreanistiek: ‘Steeds hetzelfde rondje rijden is een treffende metafoor voor de academische wereld.’

Terwijl scooters langsrazen buigen de hoogleraren en docenten zich over Google Maps en fietsroute-apps. Aan de andere kant van de weg wijst een fietsbordje (opschrift: ‘Delft, 8 kilometer’) in de tegengestelde rijrichting van het Leidse konvooi.

Delft, Technische Universiteit. 13:06 u. De coronaregels zijn streng: wie geen pas heeft, komt er niet in. De net gearriveerde Leidenaren moeten flink soebatten met de portiers om in het aulagebouw een sanitaire stop te mogen houden. ‘Ik heb tegen de beveiliging gezegd dat we ons gedragen en niet gaan matten’, zegt Guus Hommel, oud universitair hoofddocent maritieme techniek aan de TU, die nog actief is voor de Algemene Onderwijsbond (AOb). ‘Ik ben 77, en al twaalf jaar met pensioen. Ik wilde niet weg. Als de universiteit me vraagt om weer aan de slag te gaan, zeg ik meteen “ja”.

Samen met Hommel stappen nog meer Delftenaren op de fiets voor de etappe naar de Erasmus Universiteit. Alleen is het peloton ineens toch wel flink geslonken. Er is nog maar één Leidse deelnemer. De rest laat Rotterdam links liggen en is aan de terugweg begonnen.

Rotterdam, Kralingen, 14:31 u. De laatste der Leidenaren is een Belg. ‘Dit is het verst dat ik ooit heb gefietst’, vertelt Koen De Ceuster, universitair docent Koreanistiek. ‘Maar ik vind dit belangrijk. Aan de universiteit is de pret er wel af. Je wilt toch studenten breed vormen, en dat is al een tijd niet meer mogelijk. Dat is slecht voor staf en docent. Het beleid van de universiteit wordt bepaald door bestuurskundigen. De terreur van de begroting. Hoe kun je wetenschap en kunst nu alleen maar in economische termen zien?’

Rotterdam, Erasmus Universiteit, 14:45 u. Bij de ingang van de universiteit zwaait een kleine ontvangstdelegatie met rode T-shirts. Het mini-peloton wordt verzocht om de fietsbel te laten rinkelen om zo het Rotterdamse college van bestuur te alarmeren. Het gerinkel overstijgt echter nauwelijks het geroezemoes van de studenten die buiten staan te kletsen. Toch is De Ceuster blij dat hij op de fiets is gestapt. ‘Tja, als je niets doet, weet je zeker dat er niets wordt bereikt.’