De 445e verjaardag van Universiteit Leiden begon met protest. In het Academiegebouw werd vrijdag de zwarte zee van in toga gehulde hoogleraren tegengehouden door acht demonstranten van actiegroep Extinction Rebellion die blauw-roze toga’s droegen. Hun boodschap: ‘Roep de klimaatnoodtoestand uit.’ De reactie van een mompelende hoogleraar: ‘Lekker allemaal het Rapenburg inflikkeren.’

De klimaatprotestgroep overhandigde haar manifest (‘schroef de uitstoot van broeikasgassen terug naar nul, integreer klimaatbewustzijn in het studieprogramma en doe dierenproducten in cafetaria in de ban’) dat was ‘uitgeprint op weggegooid papier’ aan rector magnificus Carel Stolker. Na een laatste oproep dat ‘de universiteit ernaar moet streven om haar eigen klimaatdoelen voor 2025 te halen’, vond ook de pedel het genoeg geweest. Met een luid ‘Hora est’ brak hij het protest af. De optocht van hoogleraren naar de Pieterskerk verliep daarna rustig.

Stolker sprak in zijn toespraak over de samenwerking tussen Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus. ‘Partnerschap en interdisciplinariteit zijn de toekomst van onderwijs en onderzoek’, zei hij. Daarom wil het bestuur studenten meer ruimte geven om vakken te volgen buiten hun eigen discipline.

Lungisile Ntsebeza, hoogleraar sociologie en African Studies, ontving een eredoctoraat voor zijn onderzoek naar landhervorming in Zuid-Afrika én zijn strijd tegen het apartheidsregime. (Zie ook: Hij werd academicus in de cel) ‘Zelfs na de val van dat regime bleef u trouw aan uw roeping als onderwijzer, wetenschapper en bevrijder van alle mensen, ongeacht ras of geloof’, prees erepromotor Jan-Bart Gewald de hoogleraar. Ntsebeza bedankte een opmerkelijke gast: John Dugard, emeritus hoogleraar internationaal publiekrecht. Dugard verdedigde Lungisile in 1977 toen hij in Zuid-Afrika vanwege het lezen van de ‘verkeerde boeken’ in de cel zat. ‘Ik ben bijzonder blij we elkaar nu, 43 jaar later, onder totaal andere omstandigheden ontmoeten!’

In hun gezamenlijke diesoratie riepen hoogleraren Bibi van den Berg (cybersecurity governance) en Aske Plaat (artifical intelligence) de overheid en universiteiten op om zich intensiever te beschermen tegen cybercriminaliteit (zie ook: Hoe de universiteit daar nu tegen vecht). ‘De taak van universiteiten ligt bij het digitaal weerbaarder maken van burgers door digital skills op te nemen in onderwijsprogramma’s.’ Leiden, Delft en Rotterdam zullen daar dit jaar mee beginnen. Ook komt er een gezamenlijke investering in onderzoek naar kunstmatige intelligentie.

Tegelijkertijd moet de overheid optreden als een soort Voedsel-en Warenautoriteit voor het internet. ‘Als ik in Nederland naar de supermarkt ga, dan mag ik ervan uitgaan dat het eten veilig is. Hetzelfde geldt voor het internet; de overheid speelt een sleutelrol door regels te maken, te handhaven en de regie te voeren. De overheid moet hierin de leiding nemen.’

Die oproep leek helaas aan dovemansoren gericht. Ankie Broekers-Knol, die in haar functie als staatssecretaris van Justitie en Veiligheid aanwezig was, zat met open mond te slapen.