‘Er gaan… duizenden mensen per dag… dood’, zei een geëmotioneerde man in het publiek tijdens de bijeenkomst ‘Oekraïne in Oorlog’ dinsdagavond in het Academiegebouw. ‘We hebben maar één leven, jongens. Het gaat ook om Russische soldaten van achttien en er is geen einde in zicht. We komen er in het Westen niet meer uit. Dit moet toch een keer ophouden? Zetten we met alle VN-resoluties die Rusland veroordelen Poetin niet juist steeds verder tegen de muur?’

‘Ik begrijp uw wanhoop heel goed’, reageerde Nico Schrijver, emeritus hoogleraar internationaal publiekrecht en een van de drie sprekers op het symposium. ‘Ik heb ook veel medelijden met de al die Russische soldaten die omkomen. Ik ben het echter niet met u eens dat de resoluties Poetin tegen de muur zetten, want er wordt hem voortdurend een uitweg geboden. Rusland kan dit stoppen en dat moet Poetin steeds duidelijk gemaakt worden.’

Meedogenloos

Een jaar geleden was er net na de Russische inval in Oekraïne al een symposium met dezelfde sprekers. De situatie is er de afgelopen twaalf maanden bepaald niet beter op geworden. ‘Rusland voert een criminele en meedogenloze oorlog’, stelde hoogleraar krijgswetenschappen Frans Osinga vast. ‘Het is ook duidelijk dat het een totale oorlog is. Het idee is dat als je tegen Rusland vecht je tegen heel de Russische maatschappij vecht.’ Dat betekent ook dat alles in de Oekraïense maatschappij doelwit is. ‘Het is diep in de Russische strategische cultuur geworteld. Het verklaart de lichtzinnigheid waarmee de Russen hele steden platbombarderen en krijgsgevangen martelen. Er staat geen rem op en daar moeten we een antwoord op weten te verzinnen.’

Het had niet veel gescheeld of de initiële invasie van de Russen was geslaagd, vertelde Osinga. ‘Door een aantal gigantische fouten van Poetin is de Russische Blitzkrieg om in tien dagen Kyiv in te nemen mislukt.’ Nu is de strijd een slijtageslag geworden. ‘Het is een slachting met cijfers die sinds de Koreaanse Oorlog (1950-1953) niet meer zijn gezien. Oekraïne verloor al 100 duizdend militairen en Rusland al 200 duizend. Bizar.’

Toch verwacht Osinga niet dat er snel een einde komt aan de oorlog. ‘Zelensky is niet bereid tot compromissen, want de schade die Oekraïne al heeft geleden is zo groot. Hij zegt: we krijgen steun van het Westen en zijn aan de winnende hand dus we stoppen niet. Poetin zet ook zijn hakken in zand: ik kan 500 duizend soldaten mobiliseren, dus ik kan ook nog wel even doorgaan.’

Sancties

Volgens André Gerrits, hoogleraar international studies and global politics, zijn de sancties nog niet effectief genoeg gebleken om Rusland aan te pakken. ‘Het is niet gelukt om hun economie op de knieën te krijgen. Het bruto binnenlands product is met 2,1 procent gekrompen in 2022. Dat is niet prettig, maar niet onrustbarend. Daar komt nog bij dat China langzaam maar zeker de belangrijkste handelspartner van Rusland wordt.’

Osinga erkende dat de sancties niet optimaal functioneren. ‘Ze zijn echter wel van groot belang. Poetin had namelijk niet verwacht dat het Westen zo snel zou reageren. Dat dat wel is gebeurd, is een goede zaak.’ Door de sancties is de toegang tot bepaalde middelen is beperkt. ‘Rusland heeft grote problemen om bijvoorbeeld in voldoende mate kruisraketten te produceren. Dat lukt haast niet meer.’

Ook de financiële druk op Rusland is heel groot, vervolgt hij. ‘Om deze oorlog te bekostigen moet het land 20 tot 30 procent van de overheidsbegroting besteden, uiteindelijk is dat heel moeilijk om vol te houden.’

Gerrits ging in op de rol van de VS in de oorlog. ‘Het volgende heeft niets met samenzweringsdenken te maken, maar de VS heeft profijt bij deze oorlog. Het bindt Europa opnieuw aan Amerika, wat betreft energievoorziening en veiligheidspolitiek. Rusland is niet de belangrijkste tegenstander van de VS, dat is China, maar het is wel een pain in the neck. Deze oorlog kan Rusland militair, economisch en politiek te verzwakken, dat is in het voordeel van de Amerikanen.’

Taiwan

Osinga was het daar niet mee eens: ‘Ik ben minder cynisch over de Amerikaanse rol. Maar misschien heb ik een bias omdat ik jaren voor de NAVO en Defensie heb gewerkt. Maar de Amerikanen maken zich waanzinnig veel zorgen over de ontwikkelingen rond China en Taiwan. Ze staan helemaal niet te springen om een oorlog in Oekraïne. Het is misschien juist in het belang van de Chinezen om die oorlog door te laten gaan, dan hebben ze meer vrijheid om zich op Taiwan te richten.’

Gerrits vindt ook dat het niet alleen aan de Oekraïners is om het moment van vredesonderhandelingen te bepalen. ‘Het land kan weinig tot stand brengen zonder westerse hulp. Het is onmogelijk om het initiatief voor onderhandelingen aan Oekraïne te laten. Het is een oorlog die in het hart van Europa wordt uitgevochten, en waar wij bij betrokken zijn. We hebben het volste recht om ons ermee te bemoeien.’
Het Westen moet Oekraïne en Rusland meer proberen te sturen richting een staakt-het-vuren. ‘Er is een groot verschil tussen een staakt-het-vuren en een vredesverdrag. Bij een staakt-het-vuren is er de overtuiging bij beide partijen dat het stoppen met vechten meer in hun belang is dan doorgaan. Een vredesverdrag kan altijd later nog worden getekend. Het heeft in ieder geval nauwelijks een positief effect om te zeggen dat er met Poetin sowieso niet wordt onderhandeld.’