Bij diploma-yoel@hotmail.com blijkt een bul vijfhonderd euro te kosten. En, mailt hij, zijn reputatie is goed. ‘Wij hebben al sinds 2006 ervaring met het maken van verschillende diploma’s. Tot nu toe hebben wij nog nooit ontevreden mensen gehad.’ Concurrent diploma_kopen@hotmail.com is duurder en vraagt achthonderd euro. Bovendien is een geneeskundebul kopen onmogelijk, mailt hij, kennelijk door eventuele gewetensbezwaren. ‘Verder nemen wij geen enkele aansprakelijkheid voor het gebruiken of misbruiken van het afgenomen product. Jijzelf dient je ervan bewust te zijn dat het gebruik hiervan geheel op eigen risico is.’ Beide partijen garanderen een diploma te leveren met handtekeningen, logo’s en watermerken die ‘niet van echt te onderscheiden’ zijn. ‘diploma-yoel’ is zelfs bereid een concept te sturen van een nagemaakt UvA-diploma Rechten. Als het bevalt, kan ik het ingevuld en wel kopen.

Om het op echtheid te controleren, maak ik een afspraak met Marleen Bakker, van de Onderwijsbalie van de Amsterdamse rechtenfaculteit. Daar blijkt dat het concept totaal niet lijkt op een origineel. De opmaak is anders, de volgorde van de gegevens verschilt, het lettertype komt niet overeen, de drie kruisen van Amsterdam ontbreken. Verder bevat het concept woorden en logo’s die Bakker totaal niet herkent, zoals ‘Getuigschrift’ en de spreuk ‘In Dei Nomine Feliciter’ (Gelukkig in Gods naam). Het is even zoeken, maar deze spreuk blijkt nota bene afkomstig te zijn van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Conclusie: de maker vraagt vijfhonderd euro voor eenvoudig knip- en plakwerk.

Hopelijk heeft ‘diploma_kopen’ iets beters. Alleen: hij weigert om vooraf een concept te sturen.

Er zit dus niets anders op dan een fysieke afspraak te maken. Ik moet naar Amsterdam, waar ik een nadere locatie te horen zal krijgen.

Eenmaal aangekomen word ik twee keer gebeld door verschillende personen met afgeschermde nummers. De eerste informeert of ik er al ben. De tweede vraagt of ik toch nog wel weet wat het diploma gaat kosten.

Een half uur later rijdt de blauwe Seat voor. Na enig aandringen wil Mario zijn auto parkeren zodat we op straat verder kunnen praten.

Omdat hij niet op één plek wil blijven staan, lopen we rondjes over het Damrak. Ik stel hem zo achteloos mogelijk vragen.

‘Is het voor mij eigenlijk niet strafbaar als ik een diploma koop dat officieel niet echt is?’

‘Eh… ja, heling. Voor jou is dat in het ergste geval drie dagen politiebureau. Dat valt reuze mee joh.’

‘En voor jou dan, als verkoper?’

‘Ik ben de koerier, weet je. Ik weet niet eens wat erin zit.’

‘Dus jij maakt het diploma niet zelf?’

‘Nee natuurlijk niet. Ik krijg achthonderd van je, en voor de rest sta ik er helemaal los van.’

‘Worden er veel diploma’s verkocht door jullie?’

‘Valt reuze mee.’

‘Jullie krijgen niet vaak een aanvraag?’

‘Ik weet het allemaal niet. Ik weet het echt niet, vriend. Wat ik wel weet is dat die jongens die dit maken kwaliteit leveren. We hebben nog nooit klachten gehad.’

‘Het maken, kopen en verkopen van een vals diploma is strafbaar gesteld in artikel 225 van het Wetboek van Strafrecht’, zegt Evert Boerstra van het Parket-Generaal, een landelijk onderdeel van het Openbaar Ministerie (OM).

‘De koper en verkoper maken zich beiden schuldig aan valsheid in geschrifte.’ Volgens dit artikel kan de maximale celstraf voor beide personen oplopen tot maximaal zes jaar. Niks drie dagen politiebureau.

Hoewel er af en toe nieuwsberichten opduiken van opgepakte fraudeurs, zijn er geen gevallen bekend van Leidse nepbullen, zegt universitair woordvoerder Caroline van Overbeeke.

Het arrondissementsparket Den Haag, onderdeel van het Openbaar Ministerie, bevestigt dat. ‘Er zijn geen zaken van Leidse universitaire nepdiploma’s geweest en momenteel lopen die ook niet. Er zijn ook geen werkgevers die aangifte hebben gedaan’, aldus persvoorlichter Ilse de Heer.

Hoe hoog staat de aanpak op het prioriteitenlijstje van het OM? Evert Boerstra: ‘Diplomafraude staat er niet apart op vermeld, maar dat geldt voor veel delicten waar politie en OM wél aandacht aan besteden. Als je een vermoeden hebt van diplomafraude kun je aangifte doen bij de politie. Afhankelijk van de opsporingsindicatie en van het vermoeden van grootschaligheid zal de politie contact opnemen met het OM om te beslissen of er wat wordt ondernomen, en zo ja wat.’

Ik haal het diploma van Mario uit de envelop. Meteen zie ik dat het diploma niet overeen komt met een echte. Het is namelijk verticaal opgemaakt in plaats van horizontaal. Wat wel opvalt is dat het papier van goede kwaliteit is, het universiteitslogo helder afgedrukt is en het papier van een watermerk en handtekeningen is voorzien. Een werkgever die niet bekend is met de opmaak van een echt Leids diploma, zou er best in kunnen trappen.

‘Er valt me iets op. Dit diploma is verticaal opgemaakt, maar ik weet dat een echt Leids diploma horizontaal is opgemaakt.’

‘Ik begrijp wat je bedoelt. Maar dat boeit die werkgevers echt niet hè. Die zien een diploma van een Hollandse jongen en geloven het wel. Je hoeft geen kruisverhoor af te leggen of zo, hè.’

‘Maar stel dat er bij die werkgever iemand in dienst is die in Leiden heeft gestudeerd en een diploma heeft dat er anders uitziet, dat is toch gek?’

‘Dat is dan van een ander jaar.’

Het Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs, houdt zich ook bezig met diploma’s op echtheid controleren en adviseert werkgevers om originele documenten op te vragen met originele beëdigde vertalingen. Ook is het handig om bekend te worden met de inhoud en vorm van de meest voorkomende documenten. ‘Twijfelt de werkgever nog steeds, dan kun je naar DUO of de betreffende onderwijsinstelling stappen’, aldus Nuffic-persvoorlichter Dirk Haaksman. De diploma’s die Nuffic krijgt aangeleverd zitten niet in ‘de exacte hoek, maar de alfa- en gammakant. Dat zijn studies waarbij ook levenservaring meespeelt.’

Hoewel er bij het OM dus geen aangiftes zijn gedaan, meldt DUO dat zij vorig jaar maar liefst tweeduizend verzoeken kregen van werkgevers die wilden weten of een sollicitant bij hen geregistreerd staat. ‘Om dit te kunnen doen moeten werkgevers schriftelijke toestemming krijgen van de sollicitant’, aldus persvoorlichter Daniël Blok. ‘We hebben een diplomaregister waarin iedereen is geregistreerd die een diploma aan een erkende onderwijsinstelling heeft gehaald. Werkgevers die twijfelen aan hun sollicitant of werknemer kunnen via onze site in een paar stappen achterhalen of de persoon wel of niet bij DUO staat geregistreerd.’ Het is onmogelijk je zelf bij DUO in te schrijven. Blok: ‘Dit gebeurt altijd door de instelling waar je studeert en dat verloopt via geautomatiseerde systemen.’

En Mario’s claim dat het nepdiploma een kopie van een ouder exemplaar zou kunnen zijn, blijkt niet op te gaan. De opmaak is de afgelopen tien jaar niet veranderd, zegt de Leidse pedel Willem van Beelen. ‘Sinds de invoering van de bachelor en master is er geen verandering in de diploma’s. Bovendien zien alle bachelordiploma’s er hetzelfde uit, alleen de naam van de opleiding verschilt natuurlijk.’

Hoewel duidelijk is dat de diplomafraudeurs geen documenten maken naar aanleiding van het echte document, gebruiken ze bedrieglijk echt papier, al dan niet met echt watermerk. Hoe goed is diplomapapier van de universiteit beveiligd? Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke: ‘Het papier wordt achter slot en grendel bewaard. Wij werken met heel speciaal papier, waarop zaken in het universitaire blauw staan voorgedrukt zoals het zegel en de kaderrandjes. In het papier zit het universitaire zegel als watermerk. Ook hebben we een eigen universitair lettertype dat in principe niet beschikbaar is op huisprinters.’

Ook Mario’s printer blijkt dat lettertype niet te hebben. Het diploma bevat veel meer tekst dan een origineel exemplaar en is in een ander lettertype gedrukt. Nog een foutje: de term ‘Getuigschrift’ die groot op de zijkant staat, wordt in het echt helemaal niet gebruikt. De koop gaat niet door, en het wordt tijd dat ik hem dat duidelijk maak.

‘Dit diploma klopt niet, dit is geen echte.’

‘Nee, natuurlijk is het geen echte.’

‘Maar hij lijkt er ook niet eens op.’

‘Dat is geen probleem joh! Werkgevers kijken of er een watermerk in zit, of er handtekeningen op staan en of het logo er zuiver op staat. Dat is allemaal zo.’

‘Ik heb een kopie van een Leids diploma bij me en die ziet er heel anders uit dan die van jou. Ik wil geen diploma dat niet overeen komt met een echte. In die mail van jullie staat dat ze niet van echt te onderscheiden zijn. Dit diploma is anders.’

‘Dus je wil hem niet?’

‘Nee, ik wil hem niet.’

Ik doe het diploma terug in de envelop, geef het terug aan Mario en wens hem nog veel succes. Hij wordt gebeld, neemt op, en loopt weg.