Hoe is het om als kind alleen te moeten vluchten uit je thuisland? Dat is te zien in de aangrijpende documentaire Shadow Game (2021). Drie jaar lang volgden filmmakers Eefje Blankevoort en Els van Driel een groep minderjarige vluchtelingen op hun tocht naar Europa. Hoewel ze het zelf hebben over een ‘game’ waarin iedere grens een ‘nieuw level’ is dat moet worden gehaald, is de werkelijkheid schrijnender.

De jongeren moeten gevaarlijke rivieren oversteken en lopen dagenlang door de besneeuwde bergen. Als ze daar moeten overnachten, gebruiken ze spuitbussen haarlak als vlammenwerpers om wilde dieren af te schrikken. Maar de zwaarste ontberingen zijn de grensbewakers en politieagenten door wie ze bij pushbacks worden geslagen en mishandeld.

Een van de vluchtelingen is Mohammed Alkhalefa (18), die op zijn veertiende Damascus verliet om aan een zware reis naar Nederland te beginnen. Nu woont hij samen met zijn broer in Rotterdam, vertelt hij via Skype. Maar daarvoor heeft hij een hoop moeten doorstaan. ‘De tocht zelf duurde zeven en een halve maand. Ik ben door elf landen gelopen om hier te komen.’

Toch heeft hij tijdens de maandenlange tocht naar Nederland wel eens getwijfeld om terug te gaan naar Syrië. ‘We moesten zoveel lopen. Ongelofelijk. Ook in de nacht, in het donker door bossen met hoge bomen, zonder lamp, want anders vindt de politie je meteen. Vaak voelde ik mijn voeten niet meer.

Mannen als beren

‘Het moeilijkste land was Kroatië. We hebben zes keer geprobeerd de grens naar Slovenië over te steken, de zevende keer lukte het pas. Twee keer ben ik bijna doodgegaan, verdronken. Dat was verschrikkelijk eng. Andere grenzen waren ook moeilijk, maar niet zoals Kroatië.
‘Een keer hadden we al zestien dagen gelopen toen de politie ons oppakte. We werden heel slecht behandeld, de politie daar is niet zoals hier. We werden in onze kraag gepakt en een politiebusje in gegooid. Heel grote mannen waren het, als beren. Ze waren helemaal in het zwart, droegen bivakmutsen en hadden stokken, pistolen en Kalashnikovs bij zich.

‘Ze hebben ook een keer een foto van me gemaakt. Ik was aan het huilen, maar ze zeiden dat ik moest lachen. Lachen? Je pakt me op, dacht ik, hoe moet ik nou lachen?

‘In Zagreb werden we een nacht in de gevangenis gezet. Ik zei dat ik veertien was, maar de politie geloofde me niet. Je bent achttien, zeiden ze. Daarna was ik kapot. Zestien dagen lopen, en binnen een paar uur met de auto ben je weer terug. En waarom? Ik ben een kind, ik ga niks slechts doen. We wilden alleen maar naar het volgende land.’

Verblijfsvergunning

Uiteindelijk lukte het toch, en kon Mohammed via Italië naar Nederland, waar hij aankwam in Ter Apel en op het volgende obstakel stuitte. ‘Het eerste jaar was echt niet leuk. Mijn broer en ik waren heel bang om geen verblijfsvergunning te krijgen. Dat heeft negen maanden geduurd, terwijl het eigenlijk binnen zes maanden moet gebeuren. Dat is gewoon je recht.

‘Het enige dat je dan kan doen, is wachten. Je gaat wel naar school, maar je gaat je niet in de taal verdiepen als je niet weet of je mag blijven.’

Twee jaar geleden kregen ze de langverwachte vergunning en vonden ze een huis in Rotterdam. Mohammed leerde Nederlands, hij zit in het examenjaar van de mavo en heeft een bijbaan bij de Dirk. Zijn broer werkt als architect.

De lange teksten in het Nederlands bij toetsen zijn soms nog moeilijk, zegt Mohammed, maar hij weet waar hij het voor doet: hij wil dokter worden. ‘Ik heb een doel en daar ga ik op af. Dokter zijn, mensen helpen, dat is mijn droombaan.’

(Tekst gaat door onder de foto)

En behalve een film is er nu ook muziek over hem gemaakt. Rapper ReaZun schreef het nummer ‘Alles helemaal zelf’. Het was in eerste instantie een soundtrack bij een vervolgdocumentaire over Mohammeds leven nadat hij in Nederland aankwam. ‘Het begon als een liedje van dertig seconden. Maar ik vond het zo mooi, het past echt bij mij. Toen ik dat tegen Eefje zei, stelde zij voor om er een heel nummer van te maken. Ik vind het prachtig.’

Woensdag is de release van de EP, waar nog vier andere nummers op staan, in Paardcafé in Den Haag.

‘Alles helemaal zelf’ gaat over Mohammeds noodgedwongen zelfstandigheid. Want toen hij in 2018 uit Syrië vertrok, moest hij zijn moeder en zussen daar achterlaten. ‘Dat was moeilijk, maar ik had geen keuze, want als je achttien wordt in Syrië, moet je het leger in. In het leger moet je mensen doodmaken, of je gaat zelf dood. Ik wil niet vechten, met niemand. Ik wil gewoon lekker leven en genieten van het leven. Ik was heel boos dat ik mijn moeder moest verlaten. Ik kon beter naar een veilig land gaan en dan proberen mijn moeder daarheen te halen.’

Dat is inmiddels gelukt. ‘Vorige maand is eindelijk mijn familie in Nederland aangekomen. Twee jaar hebben we daarop gewacht. Ik was zo blij om mijn moeder en zussen na vier jaar weer te zien, dat was een heel mooi moment. Nu is het Ramadan, dus het is goed om bij elkaar te zijn.’

Alleen zijn oudste zus mag vooralsnog niet naar Nederland komen. Volgens de IND zou ze zich in Syrië moeten kunnen redden. ‘Ze is te oud en te goed opgeleid, zeggen ze. Maar we hebben bezwaar gemaakt. Syrië is onveilig, zeker voor vrouwen is het moeilijk. Er is geen werk, want de economie is slecht door de oorlog. En alles is duur.

‘De rest is nu in Ter Apel, waar het heel druk is door de oorlog in Oekraïne. Hopelijk krijgen ze snel een transfer naar een azc in Zuid-Holland of Utrecht. Dan kunnen we ze vaker zien, want Ter Apel is drie uur rijden met de auto. En als mijn moeder een huis heeft, ga ik bij haar wonen, na vier jaar zonder haar. Ze maakt lekker eten en maakt veel schoon. Maar ik help ook mee hoor.’

Europees Parlement

Mohammed wil dat zijn verhaal wordt gehoord, vertelt hij, zodat iedereen weet wat er gebeurt aan de grenzen van Europa. Daarom is hij naast zijn school en werk ook nog bezig met de projecten van Shadow Game.

Later dit jaar gaat hij samen met de andere jongens uit de documentaire naar het Europees parlement om daar een petitie te overhandigen. ‘We willen daarheen om ons verhaal te vertellen en zeggen dat ze iets moeten doen aan de grenzen. Misschien weten de mensen van het parlement niet hoe erg het is. Mustafa uit de documentaire heeft zijn armen gebroken doordat de Kroatische politie hem met een stok sloeg, ook op zijn hoofd. Dat is echt erg. Wij gaan vertellen dat ze moeten stoppen met pushbacks.’

Veel stress

Komende woensdag is Mohammed zelf waarschijnlijk ook bij de release van de EP van ReaZun. Tenzij hij huiswerk heeft, of toetsen de volgende dag, zegt hij erbij.

‘Ik heb veel stress. Ik denk veel aan mijn zus, heb examens binnenkort en soms moet ik ook nog mijn moeder helpen met vertalen. Maar het komt goed.

‘Mijn grootste droom is dat mijn oudste zus hier komt, zodat mijn hele gezin bij elkaar is. En dat we gezond blijven, geen problemen hebben, we van elkaar houden en bij elkaar blijven voor altijd. Ik doe mijn best en probeer vooruit te kijken, niet achteruit. Ik doe alles helemaal zelf.’

De release van de EP The Game van ReaZun is woensdag 13 april, Paardcafé, Den Haag, 21.00, toegang gratis.
De documentaire Shadow Game is hier terug te kijken