Waar gaat uw onderzoek over?
‘Ik focus me op gezelschapsdieren van achtergestelde bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika. Er zijn tientallen dierenwelzijnsorganisaties die precies hetzelfde werk doen, maar de problemen blijven onopgelost. Er worden enorm veel huisdieren bij hen afgegeven door eigenaren die er om wat voor reden dan ook niet meer voor kunnen zorgen, maar het aantal dierenliefhebbers dat in aanmerking komt voor adoptie is laag. Dat betekent dat het grootste deel van deze dieren wordt geëuthanaseerd. Dit is moreel onacceptabel.

‘De meeste organisaties hebben als doelstelling dat dieren moeten worden weggehaald bij eigenaren die er niet goed voor kunnen zorgen. Ze kijken niet verder dan dat probleem. Om dit op te lossen moeten we naar het grotere plaatje kijken, en naar de geschiedenis.’

Waar komt uw interesse hiervoor vandaan?
‘Het eerste wat ik zag toen ik begon met werken aan de Universiteit van de Westkaap waren de zwerfkatten die over de campus struinden. Zonder het probleem te bevatten begon ik die te helpen. Toen kwam ik er achter dat deze katten er al sinds de jaren zeventig zijn. Voordat de universiteit werd gebouwd was hier een natuurgebied. Alle dieren zijn verwijderd, maar de katten zijn over het hoofd gezien.

‘Nu run ik een organisatie en hebben we zelfs een kattenopvang met fulltime werknemers. Door betrokken te zijn bij de theoretische en de praktische kant snapte ik dat elk preventieprogramma impliciet gevormd wordt door een wereldbeeld. Het onderliggende ethos bepaalt het beleid. Om verandering teweeg te brengen moeten we dat verleggen.’

Wat is nu dan het dominante wereldbeeld?
‘De beweging voor het welzijn van dieren kwam op in de negentiende eeuw tijdens het Victoriaanse tijdperk. Dit was de tijd dat Zuid-Afrika een kolonie was. Je ziet dat er toen tweedelingen zijn gecreëerd, bijvoorbeeld tussen wit/zwart, maar ook tussen goed/fout, mens/dier en mens/natuur.

‘Die manier van denken zegt bijvoorbeeld dat mensen die hoger in de sociale hiërarchie staan beter voor hun huisdieren kunnen zorgen. Daarom was het nodig om dieren te beschermen van de lagere klassen. Dit geloof bestaat nog steeds.

‘Dierenwelzijn is ook verbonden aan kinderwelzijn. Deze bewegingen kwamen naast elkaar op. Een voorbeeld hiervan is hoe kinderbeschermingswetten opkwamen in de Verenigde Staten. Er waren eerder wetten om dieren te beschermen en er was een melding gedaan bij de Society for the Prevention of Cruelty to Animals over iemand die zijn paard slecht verzorgde. Die organisatie vond naast het paard ook een mishandeld kind, waarna er een rechtszaak aangespannen werd. Daarna is de Society for the Protection of Children opgericht.

‘Als je naar de Zuid-Afrikaanse geschiedenis kijkt, staan dieren centraal op de belangrijkste momenten. Iedereen kent de Soweto-opstand uit 1976, maar wat mensen niet weten is dat dit een vredig protest was dat pas uit de hand liep toen er een hond werd vermoord. De schuld van het bloedbad van Marikana (in die plaats kwamen in 2012 34 stakende mijnwerkers om, red.), wordt op de moord van een konijn geschoven. Al dit soort momenten waren dieren bepalend, maar ze blijven onzichtbaar in de geschreven geschiedenis.’

En welk wereldbeeld wilt u daar tegenover stellen?
‘Ubuntu is een Afrikaans wereldbeeld dat uit de pre-koloniale tijd stamt. Het schrijft bepaalde idealen en wenselijk gedrag voor, zoals andere filosofische theorieën, die kunnen worden toegepast op bijvoorbeeld politiek en ethiek. In Ubuntu staat niet het individu, maar de samenleving en de relaties tussen mensen centraal. Ik ben van mening dat het veel meer dan alleen mensen kan omvatten.

‘Daarnaast is de Victoriaanse manier van denken niet mogelijk binnen Ubuntu, want het breekt met de tweedelingen tussen mens en dier. Daarnaast kan je binnen Ubuntu ook verschillende groepen mensen niet meer opdelen en geeft het ons de kans om de gemarginaliseerde delen van de samenleving te betrekken bij het welzijn van dieren.’

Hoe dan?
‘In Zuid-Afrika zijn er talloze moeilijkheden in sociale welvaart en dierenwelzijn. De huidige beweging zit vast in het verleden en er moet iets gebeuren. Er wordt al jaren tevergeefs aan dezelfde fundamentele problemen gewerkt en ik denk dat de toepassing van bijvoorbeeld Ubuntu die cyclus kan verbreken.

‘In de praktijk betekent het dat onze problemen niet gescheiden kunnen worden van die van dieren. Als een mens niet genoeg geld heeft om rond te komen, is soms ook een dier daar de dupe van. We kunnen een deel van het geld dat nu naar kennels en euthanasie gaat ook in hulp voor eigenaren stoppen. Sociale werkers kunnen dan bijvoorbeeld naar oplossingen zoeken waarbij mensen hun huisdier kunnen behouden.’

Wat was voor u een onverwachte ontdekking?
‘Wat mij uit het veld sloeg was wie er achter de hondengevechten in Zuid-Afrika zitten. Er is een groot probleem met pitbulls. In de media worden ze gelinkt aan zwart stedelijk geweld, gangsters en toxic masculinity. Maar toen ik de organisaties sprak die de gevechten proberen te stoppen bleek dat de meeste eigenaren van deze pitbulls vrouwen zijn. Het zijn vooral de bevoorrechte witte vrouwen uit de middenklasse die hun honden in de ring gooien en tot de dood laten vechten. Dit laat perfect zien dat we zoveel kunnen ontdekken over onze eigen samenleving door naar onze dieren te kijken.’

Sharyn Spicer
Animals in Africa, Human-animal relationships through the lenses of decoloniality and
ubuntu.
Lezing, Pieter de la Courtgebouw, 0.B13, 2 november, 16.00