‘Het is moeilijk voor te stellen dat in de straten voor de universiteit waar ik eerst studeerde en werkte, nu soldaten rondlopen’, vertelt Carolina Flores Barros. ‘Het is nu zo anders daar.’ De masterstudent international public law weet nog dat ze een maand geleden een Nederlandse studiegenoot vertelde over haar ‘stabiele en vreedzame land’. ‘Een dag later begonnen de protesten.’
Op 14 oktober besloten scholieren in de hoofdstad Santiago niet meer te betalen voor de metro, nadat de regering een verhoging van dertig cent had aangekondigd. Al snel leidde dit tot de bezetting van verschillende stations. Uiteindelijk zijn 17 metro’s verbrand en 81 vernield.
Noodtoestand
De politie greep met harde hand in. Voor het eerst sinds de val van oud-dictator Pinochet werd de noodtoestand uitgeroepen en verscheen zelfs het leger weer in de straten.Tijdens de protesten zijn er zeker 22 mensen omgekomen en zijn er meer dan tweeduizend gewonden gevallen. De Verenigde Naties doen onderzoek naar de mensenrechtenschendingen, waaronder marteling.
De demonstraties gaan om meer dan dertig cent, vertelt Melisa Galvez, masterstudent governance of migration and diversity. ‘Het gaat om dertig jaar ongelijkheid en onrecht. Er is corruptie, we hebben slechte pensioenen en de werkloosheid groeit. Mensen hebben geen vertrouwen in de politici. De overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen.’
‘Ik heb erg veel slaaptekort’, vertelt filosofiestudent Gabriel Gallego Herrera. Hij woont sinds januari in Den Haag voor zijn master. ‘Je ziet op het nieuws dat mensen worden neergeschoten en dan moet je nog slapen. Dat lukt niet.’ Zeker toen de protesten begonnen, kon hij zich slecht concentreren. ‘Ik heb een week lang niks gelezen voor mijn studie, wat nooit voorkomt. Ik ben een perfectionist.’
Gabriel heeft overwogen om naar de universiteitspsycholoog te gaan, maar werd afgeschrikt door de lange wachttijd. ‘Ik zou pas in december ergens terecht kunnen. Een maand later ga ik alweer terug naar Chili.’
Het tijdsverschil - in Nederland is het vier uur eerder – vergroot de bezorgdheid, zegt Carolina. ‘Als ik naar bed ga, heb ik altijd het gevoel dat het ergste nog moet komen. Als ik wakker word, is het eerste wat ik doe het nieuws bekijken van de dag ervoor.’
De Universiteit Leiden heeft ook de Leidse studenten die in Chili zitten, geadviseerd om terug naar Nederland te komen. Het is geen voorschrift, omdat voor dat land, net als voor Hongkong, nog geen negatief reisadvies is afgegeven. Universiteitswoordvoerder Caroline van Overbeeke zegt dat één student uit Chili weg wil, de rest op dit moment nog niet.
In Hongkong zaten begin deze week nog veertien studenten. Van hen zijn er inmiddels vijf naar Nederland teruggekeerd. Van Overbeeke: ‘Er zijn er momenteel nog negen ter plaatse en we hebben met alle negen contact.’
Ook Melisa begint elke dag met het checken van WhatsApp en Instagram, en dat gaat eigenlijk de hele dag door. ‘Het is erg moeilijk om te studeren. Na vijf minuten krijg ik weer een bericht via Instagram of Facebook over de protesten. Na een uur ben ik dan weer terug bij mijn studie. Maar vijf minuten later ben ik wéér afgeleid.’
Haar zus gaat naar zo veel mogelijk demonstraties. ‘Ik maak me vaak zorgen of alles wel goed gaat met haar. Veel protesten worden uiteindelijk onderdrukt.’ Toch is Melisa erg trots op haar zus. ‘Als ik in Chili was, had ik naast haar gestaan.’
Machteloosheid
Ze zucht. ‘Het voelt alsof ik niet echt hier ben. Mijn gedachten en mijn hart zijn de hele tijd in Chili’, vertelt ze. ‘Ik voel me nutteloos. Daar zou ik veel meer kunnen betekenen.’ Het gevoel van machteloosheid overheerst. Carolina en Melisa vertalen op hun Instagram berichten over de opstand uit het Spaans naar het Engels.
Gabriel geeft lezingen over de protesten: zondag spreekt hij bij het Haagse kunstcollectief ANNASTATE. Ook heeft hij een open brief geschreven over de mensenrechten in zijn thuisland, ondertekend door meer dan 150 studenten en universitaire docenten in Chili en Nederland. De brief wil hij aanbieden aan de Chileense overheid.
Alle drie hebben ze voor hun medestudenten een presentatie gegeven over de situatie in hun land. ‘Ik was positief verrast door de reacties’, zegt Carolien. ‘Mijn studiegenoten zijn erg betrokken en vragen me vaak hoe het nu gaat.’
Gabriel is erg te spreken over zijn nieuwe vrienden in Nederland. ‘Ze komen met eten, hebben mijn steunbetuiging getekend. Ik heb veel aan ze gehad.’ Ook Melisa voelt zich gesteund. Zo ging ze naar een demonstratie tegen de Chileense regering op 24 oktober in Amsterdam. ‘Mensen vertelden me: laat maar weten als je iets nodig hebt, en je kunt bij mij overnachten. Ze snappen hoe belangrijk het voor mij is.’
Bij het grootste protest in Chili zelf verzamelden een miljoen Chilenen zich in de hoofdstad Santiago. Dat terwijl het land slechts 17 miljoen inwoners heeft. De eerste eisen zijn ingewilligd: de metro-prijzen worden niet verhoogd, en het minimumloon stijgt. Verschillende verantwoordelijke ministers traden af. Gabriel: ‘Nu moet de president Piñera zelf nog opstappen.’
Het werd desondanks niet rustiger. Het ultieme doel van de betogers is een nieuwe grondwet die niet meer stamt uit de tijd van oud-dictator Pinochet. Vorige week werd een referendum aangekondigd over de vraag of er een nieuwe grondwet moet komen, of niet. ‘Ik hoop dat ook Chilenen in het buitenland hierover kunnen stemmen’, zegt Carolina.
Gabriel is er niet gerust op. ‘Vier jaar geleden kon president Piñera nog geen volkstelling regelen, hoe moet hem dit dan lukken?’ Eind januari keert hij terug naar Chili. Als het nodig is, gaat hij dan ook de straat op. ‘Dat is mijn burgerplicht.’
Door Yvet Maassen